در مورد آلودگی هوا آدرس غلط به مردم ندهید!

این روزها کلانشهر های کشور درگیر معضلی قدیمی به نام آلودگی هوا شده اند اما دلیل اصلی این آلودگی چیست؟ چطور می توان با آن مقابله کرد؟

حالا چند سالی است که کلانشهر های کشور در فصول سرد درگیر آلودگی هوا هستند. البته در سال های اخیر شدت آلودگی به قدری زیاد شده که حتی در فصول گرم هم شاهد این پدیده هستیم. آلودگی هوا مشکل جدیدی در دنیا نیست و بسیاری از شهر های دنیا درگیر آن هستند. البته این مشکل را کمتر در کشور های توسعه یافته و بیشتر در کشور های در حال توسعه می بینیم. در هفته های اخیر بارها شاهد آن بودیم که مسئولین بالا رده کشور از خودروها و موتورسیکلت ها به عنوان علت اصلی آلودگی هوا سخن گفته اند اما این ادعا تا چه میزان درست است؟ در ابتدا باید گفت ریشه یابی آلودگی هوا آن هم در یک کشور نیازمند مطالعه و تحقیقات عمیق است و بر همین اساس ذکر یک علت برای آلودگی این روزهای کشور ساده لوحانه به نظر می رسد. مراکز مطالعاتی در نقاط مختلف جهان در مورد آلودگی هوا تحقیقات گسترده ای داشتند و بر اساس آن ها می توان در مورد ایران هم علت این آلودگی را عمیق تر بررسی کرد.

سوخت های فسیلی فقط در خودرو سوزانده می شوند؟

اصلی ترین منبع آلودگی هوا در تمامی شهر های آلوده دنیا مصرف بالای سوخت های فسیلی است. این را در نظر داشته باشید که بخش قابل توجهی از سوخت در کشور ما بوسیله خودروها و موتورسیکلت ها سوزانده می شوند اما این نمی تواند تنها علت و اصلی ترین دلیل آلودگی باشد. بخش بزرگی از سوخت در نیروگاه های کشور ها سوزانده می شوند و تامین انرژی را انجام می دهند. بر همین اساس سهم قابل توجهی از آلودگی فعلی هوا ناشی از مصرف سوخت در نیروگاه های کشور است. البته هنوز تحقیقات عمیقی در مورد میزان سهم آن ها در ایران انجام نشده است. این نکته را در نظر داشته باشید با برقی سازی می توان میزان آلودگی ناشی از خودروها و موتور سیکلت ها را کاهش داد اما برق این خودروها همچنان از نیروگاه هایی تامین می شود که آلاینده تولید می کنند.

جایگذاری اشتباه نیروگاه ها و کارخانه ها

در یک کشور با موقعیت ایران می بایست برای تاسیس نیروگاه ها و کارخانجات صنعتی میزان تولید آلاینده ها در نظر گرفته شود و بر اساس آن مکان مناسب برای این فعالیت ها انتخاب گردد. این دقیقا همان چیزی است که طی مدت ها در کشور رقم نخورده است. دقت کنید اینجا بحث دولت خاصی مطرح نیست و شرایط فعلی حاصل عملکرد چندین ساله ای است که کاملا به بیراهه رفته است. در یک کشور با پتانسیل آلودگی، موقعیت تمامی نیروگاه ها و کارخانه ها با جدیت کنترل می شود. این دقیقا همان معضلی است که در مورد فعالیت های صنعتی و مصرف آب آن ها هم صادق است. به زبان ساده تر در شرایط کنونی اگر بخواهیم بخش قابل توجهی از آلودگی ناشی از سوخت های فسیلی را کاهش دهیم باید برخی نیروگاه های کشور به کلی تعطیل شوند و در جای دیگری نیروگاه های جدید داشته باشیم. با توجه به زیرساخت های فعلی کشور و میزان سرمایه گذاری خارجی عملا چنین چیزی ممکن نیست و این یعنی آلودگی هوا از اسن منظر مهمان ما خواهد بود.

آلودگی ناشی از ترافیک را با آلودگی خودرو اشتباه نگیریم

همانطور که می دانید هر جا ترافیک بیشتر باشد آلودگی ناشی از خودرو و سوخت های فسیلی بیشتر است. اما اینجا نکته ای پنهان وجود دارد که بسیاری از مردم به آن توجه نمی کنند. نکته اینجاست که ترافیک یک المان شهری و مربوط به شهرسازی است. در واقع آلودگی ناشی از ترافیک را نمی توان تنها به سوخت های فسیلی و خودروها نسبت داد. فرض کنید مدیریت شهری و شهرسازی در یک شهر به اندازه ای دقیق باشد که ترافیک در آن به حداقل ممکن برسد. طبیعتا در چنین شهری آلودگی هوا به مراتب کمتر است اما تعداد خودروها می تواند ثابت باشد! در نتیجه مدیریت چندین ساله نادرست در مسیر شهرسازی باعث شده تا میزان آلودگی ناشی از ترافیک در کشور به بالاترین حد خودش برسد.

المان های شهری دیگر نظیر طراحی کلی خیابان ها، ساختمان ها، برج ها، دریاچه ها و فضای سبز هم به ترافیک اضافه کنید تا متوجه شوید که مدیریت شهرسازی تا چه میزان می تواند موثر باشد. مثلا ممکن است بر اساس نظرات کارشناسی احداث برج در منطقه خاصی از یک شهر باعث شود تا تله هوایی رقم بخورد و آلودگی در یک شهر محاصره شود و امکان برون رفت هوا وجود نداشته باشد. اما در کشور ما چنین کارشناسی هایی عملا انجام نشده و یا اگر انجام شده به آن عمل نشده است.

منتظر شرایط بدتر از این باشیم؟

بر اساس روند تغییرات اقلیمی و اضافه شدن آلودگی های طبیعی ناشی از این تغییرات در منطقه، انتظار می رود شرایط آلودگی هوا در بلند مدت از این هم شدیدتر شود. این را هم در نظر بگیرید که دولت فعلا به جز اعلام طرح های زوج و فرد و تعطیلی مدارس اقدام موثر و عمیقی انجام نداده است. البته این نوع برخورد با آلودگی هوا مختص به این دولت و آن دولت نیست و رویه از آغاز سهل انگارانه طی شده است تا به اینجا برسیم. در این یادداشت سعی بر آن بود تا بگوییم مشکل آلودگی هوا بسیار عمیق تر از آن چیزی است که به نظر می رسد و سرمایه گذاری ها و همکاری های بسیار وسیع را می طلبد. در واقع برای حل این معضل همه المان های صنعتی و شهر سازی یک کشور باید تغییر کند تا در نهایت در بازه چندین ساله بهبود شرایط هوا را شاهد باشیم. متاسفانه دولت ها در این مورد اصلا موثر عمل نکرده اند و گویا نمی دانند هزینه سنگین آلودگی هوای این روزها را باید در محل بهداشت و درمان بدهند. در اصل هزینه ای که در آینده برای این معضل پرداخت می شود بسیار بالاتر از چیزی است که می توان امروز برای بهبود شرایط آلودگی هوا پرداخت.