نقد و بررسی طراحی سایپا اطلس ؛ مشتی نمونه خروار!

اطلس جدید ترین محصول گروه خودروسازی سایپا است که به زودی به بازار می آید. در این مطلب طراحی سایپا اطلس را به صورت دقیق بررسی می کنیم.

در سال ۱۳۸۷ بود که سایپا از نخستین محصول به اصطلاح «ملی» خود با نام مینیاتور که بعدها و در هنگام عرضه به بازار به «تیبا» تغییر نام داد، رونمایی کرد. تیبا حاصل پروژه ای با نام SPC5 بود که حدودا ده سال پیش از آن , در سال ۷۹-۱۳۷۸ و با هدف طراحی و ساخت خودرویی بر پایه موتور، شاسی و بسیاری قطعات مشترک با کیا پراید و البته طراحی بیرونی و داخلی متفاوت از آن استارت خورده بود. هرچند که همانند نام محصول، کد پروژه و پلت فرم نیز در طول زمان طراحی و توسعه محصول تغییر کرد و اکنون محصولات خانواده تیبا با پلت فرم X200 شناخته می شود.

پس از عرضه نسبتا موفق تیبا، سایپا همانند آنچه که پیش از آن همواره در صنعت خودروسازی ایران شاهدش بودیم! نسخه های متفاوتی از تیبا را به همراه بروزرسانی های ظاهری جزئی و عمیق و با نام های متفاوتی مانند تیبا۲، ساینا و کوییک و در قالب خودروهایی در کلاس هاچبک, هاچبک کراس و البته سدان عرضه کرد که همگی توانستند به طرق مختلف، موفقیت های تیبا را تکرار کنند. بخصوص کوییک که پس از توقف عرضه پراید، در قالب یک هاچبک کراس کوچک شهری اقتصادی و صرفا به دلیل طراحی نسبتا متعارف تر و به روز تر( نه زیباتر) و البته برخی اپشن های بیشتری که در مقایسه با تیبا ۲ و سایپا ۱۱۱ و نیز قیمت کمتری که نسبت به پژو ۲۰۶ تیپ۲ داشت، توانست به سرعت در میان خریداران, بخصوص جوانان با اقبال رو به رو شود.

در طراحی ظاهری کوییک که در واقع نسخه هاچبک ساینا قلمداد می شد، شاهد استفاده از المان هایی ظاهری مانند قطعات پلاستیکی مشکی دور گلگیر و باربند یا روف رک «Roof Rac» بودیم که استایلی شبیه به خودروهای هاچبک-کراس که در آن زمان با ورود رنو ساندرو استپ وی با استقبال گسترده ای مواجه شد، پیدا کرده بود. ضمن اینکه با انجام برخی اصلاحات در فرم پردازی عناصری مانند جلوپنجره، چراغ های عقب و سپرهای جلو و عقب،  از چهره ای به مراتب هماهنگ تر در مقایسه با ساینا که مملو از زوایای تیز بود و از عدم هماهنگی میان اجزا و کلیت پیکره رنج می برد, برخوردار شد. هر چند که هنوز هم با استایل و پیکره  قدیمی و و از مد افتاده تیبا رو به رو بودیم.

با این حال به نظر می رسد که سایپا قصد دل کندن از پلت فرم قدیمی خانواده تیبا، یعنی X200 را ندارد و در جدیدترین محصول خود! قصد دارد تا جامه ای نو را بر تن نحیف و خسته تیبا بپوشاند و آن را با نام های اطلس و سهند به بازار عرضه کند که در ادامه نقدی بر طراحی ظاهری و داخلی این محصول به نوعی جدید خواهیم داشت.

طراحی ظاهری

اطلس خودرویی است که از ناحیه دماغه و قسمت پشت تغییرات کاملی را نسبت به کوییک تجربه کرده است. با این حال اگر چرخی در اطراف خودرو بزنیم، با استایل کلی کوییک یا درواقع همان تیبا، به خصوص در نمای جانبی رو به رو می شویم که کمی با چاشنی مدرنیته همراه شده است.

در نمای جلو و در قسمت دماغه اطلس سعی دارد تا با الگوبرداری از نمونه های روز و بین المللی و نیز استفاده از خطوط و زوایا تیز، بخصوص در قسمت جلو پنجره و چراغ ها که طبق ادعای سایپا در طراحی آن از پوزه کوسه الهام گرفته شده!، چهره ای جوان پسند و مدرنی را از خود به نمایش بگذارد. البته این ادعای سایپا، مبنی بر الهام گیری از پوزه کوسه را نمی توان شعاری تبلیغاتی بیش قلمداد کرد، چرا که با یک جستجو ساده در اینترنت و دیدن تصاویری از فورد Ka پلاس یا FIGU متوجه شباهت های انکارناپذیر میان این دو محصول و نگاه عمیقی که طراحان در الگو برداری از نمای جلو این مدل فورد داشته اند، شد. بخصوص در قسمت سپر و مجموعه چراغ ها و ورودی های هوای آن که این شباهت ها به اوج خود رسیده است.

هرچند که این شباهت ها و الگوبرداری ها, همانطور که بارها در مقالات و بحث های گوناگون به آن اشاره شده است به خودی خود موضوع تازه, عجیب و یا منفی در امر طراحی خودرو به شمار نمی آید، اما انتخاب درست و منطقی یک محصول جهت الگوبرداری از عناصر ظاهری آن و نیز نحوه استفاده و بکارگیری اصولی از آن ها در یک مدل دیگر می تواند تاثیر بسزایی در زیبایی و یا عدم زیبایی ظاهری یک محصول داشته باشد. موردی که پیش از این در شاهین به درستی اجرا شده بود, درحالی که اکنون در اطلس شاهد آن هستیم که این امر به گونه ای سطحی و به دور از اصول زیبایی شناسی صورت گرفته اس, چرا که این نما به هیچ وجه با کلیت بدنه هماهنگ نمی باشد. با این حال بخشی از این نکته منفی را می توان در ساختار و معماری قدیمی اطلس جستجو کرد.

 در ادامه علاقه طراحان به استفاده از خطوط و زوایای تیز در فرم چراغ ها، جلو پنجره، خطوط روی سپر و فریم دور مه شکن، سبب شده تا همانند آنچه که در ساینا شاهدش بودیم، یعنی عدم هماهنگی فرم پردازی این عناصر و تضاد آن ها با فرم های نرم پیکره کلی و منحنی های نمای جانبی، آزار دهنده باشد. بخصوص زمانی که در کوییک این نقصان ها تا حدودی, هر چند کم برطرف شده بود و عدم رعایت این جزییات و و نیز بهبود آن در بروزرسانی جدید، یک پسرفت به شمار می آید که قابل چشم پوشی نیست.

ضمن اینکه تعدد خطوط روی کاپوت و استفاده از دو خط استخوانی «Bone Line» در مرکز کاپوت مطابق آنچه که در محصولات مرسدس شاهدش هستیم، هیچ توجیه اصولی و فنی نداشته و تنها دلیل مستدلی که می توان برای ایجادشان پیدا کرد سلیقه طراح یا تیم اجرایی بوده است.

در نمای جانبی همچنان با خط سقفی منحنی شکل و فرم آشنا و به اصطلاح تخم مرغی گرین هوس«Green house» کوییک و تیبا رو به رو می شویم که بسیار قدیمی و از مد افتاده می باشد، بخصوص وقتی که ارتفاع سقف و نیمه بالایی بدنه بلندتر از حد معمول باشد، سبب ایجاد تناسباتی نا متعارف در این بخش می شود.

از ویژگی های جدید و متفاوت اطلس در مقایسه با کوییک در این نما اما می توان به آینه های جانبی جدید که هر چند از ابعادی نسبتا مناسب تری برخوردار است، اما همچنان ظاهری زمخت و ناموزون را در مقایسه با سایر عناصر جدید و قدیم بدنه به نمایش می گذارد و مورد بعدی نیز اضافه کردن یک المان تزئینی آبشش مانند در گلگیرهای جلو است که البته بسیار ساده طراحی شده است.

نکته دیگری که در نمای جانبی ساینا و کوییک همواره مورد انتقاد بوده و در طراحی سایپا اطلس هم شاهدش هستیم، فرم خشک و بی حس رکاب زیر درب ها است که به عنوان یکی از تاثیرگذارترین المان ها در طراحی نمای جانبی به شمار می رود که تیم طراحی می توانست با یک بازنگری مجدد و صرف زمان بیشتر و با بازی با خطوط و یا اضافه کردن یک المان بصری همانند آنچه که پیش از این در محصولات سیتروئن شاهدش بودیم، چهره ای پویا تر و البته هماهنگ تر با پیکره کلی، به نمایی جانبی اطلس بدهند. ضمن اینکه ابعاد و سایز رینگ ها هنوز هم کوچک بوده و با کلیت نمای جانبی سازگار نیست.

با گذر از دو نمای قبلی، به قسمت عقب اطلس می رسیم، جایی که به تبعیت از نمای جلو، شاهد یک الگوبرداری عمیق از سبک طراحی محصولات رنو و مشخصا نسل دوم کپچر هستیم. به طوری که تمامی جزئیات و عناصر طراحی شده در این قسمت به سرعت یادآور کپچر می باشد.

طراحی چراغ ها جدید و به روز می باشند و بر خلاف چراغ ها جلو که در طراحی آن از زوایای تیز در گوشه ها استفاده شده, دارای فرمی نرم تر و هماهنگ تر با ساختار کلی بدنه هستند, همچنین استفاده دیفیوزر های اسپرت در زیر سپر نیز چهره این نما را اسپرت تر کرده است.

با این حال و در یک دید کلی طراحی, شاید تمامی این المان ها و جزئیات اجرا شده، بصورت جداگانه نسبتا مدرن و جذاب تر از کوییک از آب درآمده باشد، اما در قالب یک مجموعه واحد و بر روی یک پیکره با تناسباتی قدیمی و تقریبا بیست ساله، به هیچ وجه قابل توجیه نیست، ضمن اینکه شما در کوییک چهره ای به مراتب هماهنگ تری را در نماهای مختلف نسبت به اطلس مشاهده می کنید, به گونه ای که در اطلس هر نما ساز خود را کوک کرده و به صدا در می آورد!

کابین در طراحی سایپا اطلس

در داخل خودرو اما با تغییراتی کامل رو به رو هستیم که البته همانند نمای جلو و عقب استایل بیرونی که شاهد الگوبرداری های متعددی بودیم، فضای کابین اطلس نیز بر گرفته از نسل دوم داچیا لوگان که در بازار ایران با نام رنو سیمبل شناخته می شود، می باشد. با این تفاوت که در مقایسه با نمای بیرونی از میزان شباهت ها کاسته شده است و با فرمی به مراتب دلپذیر تر و تا حدی زیباتر از کابین کوییک مواجه می شویم.

استفاده از نمایشگر مرکزی و لمسی بزرگ تر، کلاستر جدید با نشانگر های که بی شباهت به نسل اول ام و ام X22  و محصولات ب ام و نیست، دریچه ها دوار سیستم تهویه و نیز استفاده امکانات رفاهی و ایمنی بیشتر مانند سانروف، سیستم تهویه اتوماتیک و…، همگی فضای داخلی دلنشین تری را برای اطلس به ارمغان آورده است.

اما همچنان در داخل کابین و در طراحی سایپا اطلس با ایرادات ریز و درشتی رو به رو می شویم که در ادامه به آن می پردازیم.

اولین مورد که می توان به آن اشاره کرد، رنگ کرم استفاده شده در تریم داخلی است که در ترکیب با قسمت های مشکی داشبورد، فرمان و… چنان جذاب نیست، بخصوص با توجه به متریال نه چندان با کیفیتی که در داخل کابین استفاده شده، می توان حدس زد که در طولانی مدت به صورت محسوسی جذابیت بصری خود را از دست خواهد داد.

مورد بعدی که داخل کابین کاملا آزار دهنده است، فرم رودری ها، خصوصا رودری های جلو است که به لحاظ بصری بسیار شلوغ و فاقد زیبای می باشد و به لحاظ عملکردی نیز به دلیل زاویه عجیبی که دستگیره های عمودی دارند، نمی توان انتظار باز و بسته شدن راحت در ها را داشت. علاوه بر این غربیلک D شکل فرمان، با وجود ساده و خوش فرم بودن، اما با کلیت داشبورد و مجموعه سر دنده هماهنگ نمی باشد.

به لحاظ فضای داخلی نیز، با توجه به مشترک بودن پلت فرم اطلس و کوییک و فاصله محوری یکسان هر دو, می توان انتظار فضای مناسبی را در این کلاس از اطلس داشت.

نکته آخر در مورد طراحی سایپا اطلس

سایپا اطلس نمونه ای از موارد متعددی است که طی چندین سال در صنعت خودرو کشور شاهدش بودیم و هستیم، یعنی انجام بروزرسانی های متعدد ریز و درشت بر روی یک محصول قدیمی و ارائه نسخه های مختلفی از آن با نام یک  محصول کاملا جدید. با ذکر این نکته که ما در هیچ یک از این محصولات پیشرفتی محسوس و قابل توجه ای را چه از نقطه نظر طراحی و چه به لحاظ کیفیت فنی و مونتاژ مشاهده و لمس نکرده ایم و شاهد آن هستیم که این دور باطل همچنان ادامه دارد! بطوری که در هر نوبت با برداشتن یک گام رو به جلو، چند گام رو به عقب بر می گردیم!

هر چند علیرغم ایرادات و اشکالات گفته شده در رابطه با اطلس، اما همانند سایر محصولات وطنی که به روی خط تولید رفته، قطعا شاهد فروش و استقبال گسترده ای از آن خواهیم بود.