پایان پارس

پس از کشمکش‌‌های فراوان بالاخره تولید پژو پارس در آخرین روزهای خرداد سال ۱۴۰۳ به پایان رسید تا بدین وسیله یکی از محبوب‌ترین و پر سابقه‌ترین محصولات صنعت خودرو کشورمان، برای همیشه به کتاب خاطرات سپرده شود. به همین بهانه نگاهی به چگونگی تولید و سیر زندگی این خودرو خواهیم داشت.

پس از انقلاب و پایان جنگ در سال ۱۳۶۹ یکی از نخستین قراردادهای جدید صنعت خودروسازی بین ایران‌خودرو خسته از پیکان و پژو فرانسه منعقد شد البته این نخستین باری نبود که این دو شرکت قصد همکاری با یکدیگر را داشتن و سابقه همکاری‌ها به سال ۱۳۵۵ و زمانی که ایران‌ناسیونال به دنبال جانشینی مدرن برای پیکان می‌گشت باز می‌گردد که در نهایت پژو ۳۰۵ که در کلاس خودروهای کامپکت و اقتصادی در بازار آن سال‌های اروپا موفق ظاهر شده بود انتخاب شد، اما با وقوع انقلاب و تغییر در مالکیت ایران‌ناسیونال همه چیز به دست فراموشی سپرده شد.

سرانجام در سال ۱۳۶۹ نخستین سری پژو ۴۰۵ با تیپ GL و موتور ۱۶۰۰ سی‌سی ۹۲ اسب بخاری XU5 به خیابان‌ها آمد و در گذر سالیان متمادی تولید تیپ‌ها و سطح آپشن‌های گوناگونی را تجربه نمود اما یکی از اساسی‌ترین فیس‌لیفت‌ها و تغییرات اعمال شده بر روی فرشته نجات ایران‌خودرو، در سال ۱۳۷۹ و با نام پرشیا معرفی شد که برخلاف باور عامه جامعه به وسیله پژو در فرانسه و نه ایران‌خودرو و طراحان و مهندسان ایرانی توسعه یافته بود.

در حقیقت چند سال پس از عرضه پژو ۴۰۵ در بازارهای جهانی، فیس‌لیفت این محصول نیز بر اساس خط مشی جدید طراحی پژو آماده عرضه به بازار بود که دلیل شباهت این خودرو به مدل ۴۰۶ نیز همین موضوع است، اما بر اساس داده‌های واحد فروش کمپانی مادر، ۴۰۵ همچنان اهداف فروش از پیش تعریف شده را پاس می‎نمود و نیازی به فیس‌لیفت اساسی‌تر نداشت و به همان بهسازی‌های جزیی بسنده شد و اینگونه بود که این خودرو هیچ‌گاه به وسیله خود پژو به بازار عرضه نشد

در سال‌های دهه ۷۰ خورشیدی و پس از آغاز پروژه سمند در ایران‌خودرو، پژو نیز این فیس‌لیفت ۴۰۵ را به ایران‌خودرویی‌ها پیشنهاد داد تا به جای سمند، این خودرو به بازار عرضه شود که البته دلیل این پیشنهاد پژو هیچ‌گاه به صورت مستند و به درستی مشخص نشد. نمونه اولیه طراحی شده به ایران رسید تا در مرکز تحقیقات ایران‌خودرو مورد بررسی قرار گیرد. همزمان اما پژو پیشنهاد دیگری هم برای ایران خودرو داشت و آن تولید ۴۰۶ به صورت همزمان با ۴۰۵ و به عنوان محصول لوکس‌تر و در ره‌ای بالاتر بود که البته در ابتدا، پیشنهاد دوم به مزاغ مدیران وقت ایران‌خودرو خوش آمد و تصمیم بر تولید ۴۰۶ در ایران گرفته شد، تبلیغات و بازاریابی‌ها در سطحی بسیار محدود انجام شد و چندین دستگاه نیز به صورت وارداتی به بازار عرضه شد اما در نهایت تصمیم بر این شد که تمامی محصولات جدید ایران‌خودرو براساس یک پلتفرم، و آن‌هم  ۴۰۵ عرضه شود و بدین صورت بود که داستان عرضه ۴۰۶ در همان ابتدای راه پس از عرضه تعدادی محدود نیمه تمام ماند.

اما پیشنهاد اول در نهایت مورد موافقت مدیران ارشد ایران خودرو قرار گرفت چرا که تمرین خوبی برای یادگیری روند توسعه خودرویی جدید آن‌هم در آستانه ورود سمند بود و پس از بسته شدن قراردادهای مربوطه فرایند توسعه این محصول و آماده سازی جهت ورود به خط تولید ایران‌خودرو با تغییر در فرم جلو و عقب پژو ۴۰۵ انجام شد که در ابتدا بدلیل عدم تغییر در تریم داخلی خودرو مورد تایید وزیر وقت صنعت و  معدن واقع نشد اما پس از آن با اعمال افکت طرح چوب بر روی برخی قطعات داشبورد و استفاده از غربیلک فرمان مشابه پژو ۴۰۶ مجوزهای مربوطه را اخذ و موفق به ورود به بازار شد تا علیرغم بهره بردن از بنیانی مشترک با ۴۰۵ به عنوان محصولی جدید در بازار پذیرفته شود.

پس از واکنش‌های مثبت بازار و جلب نظر مشتریان خواهان خودروی لوکس و مقامات دولتی تیپ‌های مختلف این خودرو پا به عرصه وجود نهادند که اولین آن‌ها تیپ ELX بود که در سال ۱۳۸۲ با استفاده از موتور ۱۸۰۰ سی‌سی ۱۶ سوپاپ با کد XU7/JP4L4 و قدرت ۱۱۰ اسب بخار و شتاب صفر تا صد کمتر از ۱۰ ثانیه و لیست قابل توجهی از تجهیزات و آپشن‌هایی همچون صندلی برقی با گمرکن و سردکن، کامپیوتر سفری و پنل روی داشبورد، ترمزهای دیسکی عقب و … تا سال‌ها بعد همچنان به عنوان خودرویی محبوب و پرطرفدار در دل برخی جای داشته باشد علیرغم آنکه تا سال ۹۰ رفته رفته خیلی عظیمی از آن آپشن‌های جذاب در زمان خود رفته رفته حذف شدند و پس از آن تا سال ۱۳۹۵ شاهد نسخه جدید با موتور XUM بودیم که در اصل نمونه بزرگتر و قوی‌تر موتور XU7/JPL3 بود که به دستان مهندسان ایرانی در ایران‌خودرو توسعه یافته بود که البته این نمونه از توانایی‌های حرکتی همانند مدل ۱۸۰۰ سی‌سی برخوردار نبود. پس از آن در سال ۱۳۹۳ بود که پس از آغاز طوفان نصب موتور TU5 بر روی محصولات ایران‌خودرو از سمند و سورن‌های صادراتی گرفته تا پژو ۴۰۵ تیپ SLX در بازار داخلی این بار قرعه به نام پارس سالخورده درآمد تا تیپ LX متولد شود که با برخورداری از امتیازاتی همچون مصرف کمتر سوخت، دیده نشدن مشکل رایج سوختن واشر سرسیلندر و یک سری آپشن‌های بیشتر در این مدل، اقبال بالایی در بازار را تجربه کند. ضمن آنکه پس از عرضه پارس با این موتور، مدل اتوماتیک پارس با همان گیربکس خنگ و آزاردهنده AL4 پژو بودیم.

یکی از انتقاداتی که در طول تمامی این سال‌ها به پارس یا پرشیا سابق وارد بود تغییر نکردن  طراحی آن بود، برخی تناسبات درست و دقیق آن را توجیه تغییر نکردن ظاهر خودرو می‌دانستند اما در اصل این بازار انحصاری و مشتریان همواره حاضر در بازار بودند که سازنده را از هرگونه تغییری منصرف می‌نمود. هرچند که سازنده چندین بار سعی در فیس‌‍لیفت مجدد این خودرو نمود و حتی کارشناسان کره‌ای در برهه‌ای بر روی این پروژه دست به کار شدند که البته هیچ یک از این تلاش‌ها رنگ خط تولید را ندید و صرفا در برداشتی نصفه و نیمه‌ از یکی از این تلاش‌ها، در نمای جلوی وانت آریسان استفاده شد. در نیمه سال ۱۳۹۳ اما به‌دلیل تغییر قوانین و استانداردهای ملی و لزوم نصب اربگ سرنشین برای تمامی خودروها شاهد نصب داشبورد اصطلاحا سوناتایی در پارس بودیم و این تغییر نه بدلیل به روز رسانی محصول و صرفا جهت حفظ بقای گاو شیرده ایران‎خودرو بود، آن هم در شرایطی که روند افت کیفیت پارس با سرعتی مثال زدنی در جریان بود.

یکی دیگر از اتفاقات مهم عمر دراز پارس، تبدیل شدن به یک محصول صادراتی بود تا علاوه بر ایران در مصر، سنگال، جمهوری آذربایجان، عراقااااااا و ازبکستان هم عرضه شود. سرانجام در واپسین سال‌های دهه ۹۰ خورشیدی تیپ‌های جدیدی از این خودرو در سامانه یکپارچه دیده شد و در کنار پژو پارس سفارشی، پارس ELX دوباره بر روی خط تولید باز گشت البته این بار با موتور XUP که نمونه اصلاح شده موتور از رده خارج XU7 بود که طبق ادعاهای سازنده دیگر مشکل سرسیلند برطرف شده و در کنار کاهش توان موتور و ضریب گیربکس، صدای تولیدی و مصرف سوخت کاهش یافته بود. ضمنا سنسور باران و مانیتور و دوربین دنده عقب و سیستم TPMS از امکانات جدید ELX جوان بود. تیپ‌های جدید هم مانند دیگر محصولات خودروسازان داخلی در این بازار انحصاری محکوم به مواجه با اقبال بازار بود و به خیلی فراوانی از مردم به فرو ش رفت.

در پایان خرداد امسال، پارس پس از ۲۴ سال از خط تولید کنار رفت تا به فصلی پر نشیب و فراز در کتاب صنعت خودروسازی ایران تبدیل شود چرا که آغازگر روندی بود که اگر با همان جدیت، دقت و اهمیت اوایل دهه ۸۰ دنبال می‌شد، صنعت خودرو سازی ایران به راستی در لولی بالاتر و البته جهانی‌ مشغول به کار بود