سیستم پایش باد تایر یا TPMS چیست؟

سیستم پایش باد تایر یا TPMS یکی از آپشن های ایمنی بکار رفته در خودروهای روز دنیا است. اما این قابلیت چگونه عمل می کند؟

همانطور که برای انسان پا قلب دوم و انتخاب کفش مناسب تاثیر بسزایی در سلامتی دارد در مبحث خودرو نیز لاستیک ها نیز نقش مهم و به جرات می توان گفت حیاتی در سلامت و ایمنی خودرو و به تبع آن سرنشینان ایفا می کنند. از این رو سلامت لاستیک ها و تنظیم فشار باد آن می تواند نقشی تعیین کننده داشته باشد و خودروسازان استفاده از تایر مناسب را یکی از اولویت های خود قرار می دهند

یکی از فاکتورهای سلامت تایرها تنظیم فشار باد آن ها است که با پیشرفت تکنولوژی امکان پایش میزان فشار باد تایرها بصورت الکتریکی و به کمک سنسور های داخل تایر امکان پذیر شده است این سیستم با نام اختصاری TPMS که مخفف عبارت Tire Pressure Monitoring System است به راننده کمک می کند تا بصورت لحظه ای از میزان تنظیم بودن یا نبودن فشار باد تایرها مطلع شود. این قابلیت امروز در استانداردهای ایران هم لحاظ شده و خودروهای داخلی نیز باید به این قابلیت مجهز باشند.

تاریخچه سیستم پایش باد تایر

در دهه ۱۹۷۰ میلادی استفاده از سیستم پایش باد تایر توسط اداره ملی ایمنی ترافیک بزرگراه های ایالات متحده مورد تایید قرار گرفت اما به دلیل نبود فناوری تولید انبوه و اقتصادی این سامانه و اعمال هزینه ۲۰۰ دلاری برای مجهز شدن هر خودرو به این سیستم عملا تولید آن برای مدتی حداقل به طور موقت به تعویق افتاد. پس از آن در دهه ۱۹۸۰ این بار کمپانی پورشه بود که با مجهز کردن پورشه ۹۵۹ در تیراژ محدود به این سامانه توانست نام خود را به عنوان اولین خودروی مجهز سیستم پایش باد تایر ثبت کند. پس از گذشت سه سال کمپانی آمریکایی شورلت تمامی کوروت های تولیدی از سال ۱۹۹۱ به بعد را به این سیستم مجهز نمود و در سال ۲۰۰۷ اداره ملی ایمنی ترافیک بزرگراه های ایالات متحده (NHTSA) نصب این سیستم را برای تمامی خودروهای امریکایی الزامی دانست و امروز تقریبا تمامی خودروهای روز دنیا به این سامانه مجهز هستند.

دو نوع مستقیم و غیر مستقیم سیستم پایش باد تایر

سیستم غیر مستقیم

در این سیستم از حسگرهای بکار رفته برای سیستم ABS استفاده شده که وظیفه تخمین و سنجش فشار باد تایر را بر عهده دارند و  سنسور جداگانه ای برای این سامانه در نظر گرفته نشده است. این سنسور ها با اندازه گیری میزان چرخش و سرعت دوران هر چرخ اطلاعاتی را  به ECU ارسال می کنند و کامپیوتر مرکزی با تخمین سایز لاستیک و تطابق آن با سرعت دوران آن تشخیص می دهد که فشار باد تایر کم یا زیاد است  و در صورت عدم تطابق و هماهنگی با  تایر با دیگر تایرها توسط یک چراغ چشمک زن در پشت صفحه نمایشگر راننده را از تنظیم نبودن باد تایر مطلع می سازد. به عبارت ساده تر یک لاستیک با میزان باد نرمال در یک بازه زمانی و سرعت مشخص یک دور کامل می چرخد حال اگر باد لاستیک کم یا زیاد باشد این زمان و مسافت چرخش و دوران لاستیک تغییر می کند و سنسور با ارسال الکتریکی داده ها به کامپیوتر مرکزی و آنالیز آن توسط ECU کم یا پر باد بودن لاستیک به راننده هشدار داده می شود.

مزایا : هزینه تولید ارزانتر نسبت به نمونه مستقیم – هزینه تعمیر و نگه داری پایین تر در مقایسه با نمونه پایش مستقیم

معایب : در صورت تعویض سایز رینگ و لاستیک عملکرد سنسور ها مختل می گردد – بعد از جایگزینی و تعویض چرخ ها سیستم باید مجدد کالیبره و تنظیم شود – دقت پایین تر نسبت به سیستم مستقیم در سنجش فشار باد تایر

حتما بخوانید : رادار نقطه کور چیست؟ + نحوه عملکرد

سیستم مستقیم

در این مدل برخلاف نمونه قبل سیستم مستقل از حسگرهای ABS بوده و حسگرهایی داخل هر چرخ بطور مجزا و جداگانه تعبیه شده که علاوه بر سنجش میزان فشار باد تایر، دمای لاستیک را نیز اندازه گیری می کنند و هر حسگر بطور مجزا اطلاعات مربوط به همان لاستیک را به ECU خودرو ارسال می کند و سپس کامپیوتر با آنالیز اطلاعات دریافتی از سنسور ها  در صورتی که فشار تایر کمتر از حد مجاز باشد، با روشن شدن چراغ هشدار در صفحه کیلومتر شمار، به راننده هشدار می دهد

حسگرها در مدل مستقیم از باتری های لیتیومی با عمر حدود ده سال تغذیه می شوند و درصورت خرابی باتری ها می بایست به فکر تعویض مجموعه سنسور باشید که هزینه قابل توجهی را به مالک تحمیل خواهد کرد. در بسیاری خودروها حسگر  لاستیک زاپاس نیز اطلاعات را به کامپیوتر مرکزی ارسال می کند و چنانچه باد تایر زاپاس کم شده باشد به راننده هشدار می دهد.

مزایا : با توجه به حسگر مختص هر چرخ اندازه گیری فشار باد تایر دقیق تر صورت می گیرد – برخلاف نمونه غیر مستقیم با تغییر سایز لاستیک و یا جابجایی آن عملکرد سنسور ها مختل نمی شود

معایب : هزینه تولید و نگه داری بالاتر نسبت به مدل های سنسور غیرمستقیم – هزینه زیاد بابت تعویض سنسور با اتمام عمر باتری آن – حساسیت بالا و آسیب پذیری سنسور ها در این نمونه

حتما بخوانید : کروز کنترل چیست و چگونه عمل می کند؟

مزایای استفاده از سیستم TPMS بر روی خودرو

۱- افزایش طول عمر لاستیک و کاهش فرسایش  تا ۲۵ درصد
۲- کاهش مصرف سوخت از طریق تنظیم میزان فشار باد لاستیک ها
۳- افزایش ضریب ایمنی سرنشینان در مسافت طولانی
۴ – کاهش خطر ترمز گیری نامطمئن به علت فشار پایین سطح باد لاستیک ها
۵- قابلیت نمایش میزان باد تایرها در لحظه
۶- کاهش هزینه تعمیر و نگه داری خصوصا در بخش جلوبندی و چرخ ها با تنظیم به موقع باد تایرها