در سال‌های اخـیر، صنعـت خودرو در ایران بـا بحران‌هایی نظیر بدهی‌های انـباشـتـه خودروسازان به مشتریان، زیان‌های گسترده مالی و کاهش اعتماد عمومی دست‌وپنجه نرم می‌کند. قیمت‌گذاری دستوری، تحریم‌های بین‌المللی و سوءمدیریت در این صنعت منجر به عدم تطابق میان ظرفیت واقعی تولید و تعهدات پیش‌فروش شده است.
این مسائل نه‌تنها باعث تاخیر در تحویل خودروها شده، بلکه مشکلاتی مانند افزایش قیمت نهایی و نارضایتی مشتریان را نیز به همراه داشته است. در چنین شرایطی، موضوعاتی مانند فروش خودرو در بورس کالا، اصلاح سیاست‌های قیمت‌گذاری و خصوصی‌سازی واقعی، به‌عنوان راهکارهایی برای خروج از این وضعیت بحرانی مطرح شده‌اند.
همایون دارابی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» به بررسی عمیق این چالش‌ها، ریشه‌های مشکلات و راهکارهای پیشنهادی پرداخته؛ دارابی معتقد است تنها با اصلاحات ساختاری، شفافیت و استفاده از ظرفیت‌های بخش‌خصوصی، می‌توان آینده‌ای روشن را برای این صنعت حیاتی رقم زد.
با توجه به مشکلات فعلی صنعت خودرو، به نظر شما دلیل اصلی بدهی‌های سنگین خودروسازان به متقاضیان چیست؟
یکی از اصلی‌ترین دلایل بدهی‌های سنگین خودروسازان، قیمت‌گذاری دستوری است. درسال‌های اخیر، دولت تلاش کرده است با اعمال قیمت‌های ثابت، خودروها را برای مصرف‌کنندگان مقرون‌به صرفه‌تر کند. اما این اقدام نتیجه معکوس داده است. خودروسازان مجبور شده‌اند خودروها را با قیمتی کمتر از هزینه واقعی تولید به فروش برسانند که این موضوع باعث بروز زیان‌های کلان و بدهی‌های انباشته شده است. علاوه بر این، تحریم‌ها و محدودیت‌ها در واردات قطعات و مواد اولیه، سبب شد خطوط تولید به‌طور مرتب با اختلال مواجه شوند و شرکت‌ها نتوانند به تعهدات خود عمل کنند.
در این شرایط، خودروسازان مجبور به پیش‌فروش خودروها با قیمت‌های پایین‌تر از بازار شده‌اند که این کار نه‌تنها منجر به بدهی‌های بیشتر می‌شود، بلکه اعتماد مشتریان به این صنعت را کاهش داده است.
درواقع، دولت درحالی از آزادسازی قیمت‌ها وحشت دارد که تبعات قیمت‌گذاری دستوری خودرو وحشتناک‌تر از آزادسازی قیمت‌هاست. چراکه با آزادسازی قیمت‌ها علاوه‌بر حل مشکلات ناشی‌از قیمت‌گذاری دستوری مانند زیان‌های کلان و بدهی‌های انباشته، دست خودروساز برای افزایش تولید و عرضه و همچنین ارتقای کیفی محصولاتش باز می‌شود. درنهایت نیز با افزایش عرضه مطابق تقاضا و برداشته‌شدن فاصله قیمت کارخانه و بازار، خودروساز ناچار است به ارائه تسهیلات فروش روی بیاورد که قدرت خرید مصرف‌کننده واقعی را تقویت می‌کند.
این وضعیت در بلندمدت برای خودروسازان و بازار خودرو چه مصائبی را به وجود خواهد آورد؟
این روند در بلندمدت به کاهش توان مالی خودروسازان می‌انجامد و درنهایت ممکن است بسیاری از آن‌ها به ورشکستگی کشیده شوند. ازسوی‌دیگر، این موضوع باعث بی‌اعتمادی مصرف‌کنندگان به صنعت خودرو می‌شود. وقتی خودروها با تاخیر زیاد و قیمت بالاتر از تعهدات اولیه تحویل داده می‌شوند، نه‌تنها مشتریان ناراضی می‌شوند، بلکه این موضوع باعث کاهش تقاضا در بازار نیز می‌شود.
راهکار پیشنهادی شما برای کاهش زیان انباشته و بدهی‌های معوق خودروسازان و بحران فعلی صنعت خودرو چیست؟
برای حل این بحران، باید تغییرات اساسی در سیاست‌ها و ساختار مدیریتی صنعت خودرو ایجاد شود. چند پیشنهاد اساسی دارم؛ اصلاح قیمت‌گذاری دستوری یکی از ضرورت‌های اصلی در صنعت خودرو است. باید به‌جای قیمت‌گذاری دستوری، به بازار اجازه داده شود که قیمت‌ها را تعیین کند. این کار می‌تواند موجب افزایش رقابت و بهبود کیفیت تولیدات شود.
همچنین شفافیت در پیش‌فروش‌ها لازمه دیگر است؛ خودروسازان باید تنها به اندازه ظرفیت تولید خود، خودرو پیش‌فروش کنند تا بتوانند به تعهدات خود عمل کنند و بدهی‌های انباشته ایجاد نشود. از سویی افزایش ظرفیت تولید و بهبود کیفیت می‌تواند بخشی از نارضایتی‌های به وجود آمده در حوزه خودرو را کاهش دهد؛ یعنی به‌جای این‌که تمرکز صرفا بر روی قیمت باشد، باید کیفیت و تنوع محصولات نیز مورد توجه قرار گیرد.
کیفیت بالا، علاوه‌بر جلب رضایت مشتری، می‌تواند موجب رقابت‌پذیری بیشتر در بازارهای جهانی شود و در نهایت برای کاهش وابستگی به پیش‌فروش‌ها، خودروسازان باید به دنبال سرمایه‌گذاری خارجی و جذب منابع مالی جدید باشند. این اقدام می‌تواند موجب بهبود ساختار مالی شرکت‌ها شود.
یکی از راهکارهای مطرح‌شده برای کاهش تنش‌ها درخصوص تعیین نرخ محصولات خودروسازان عرضه محصولات در بورس کالاست، به نظر شما بورس کالا چطور می‌تواند به حل مشکلات صنعت خودرو کمک کند؟
یکی از نکات مهمی که می‌تواند در این زمینه موثر باشد، فروش خودرو در بورس کالاست. بورس کالا از یک طرف موجب ایجاد شفافیت در فرآیند قیمت‌گذاری می‌شود و از طرف دیگر، از بروز رانت و فساد در سیستم فروش جلوگیری می‌کند. در بورس کالا، قیمت‌ها براساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شوند که این موضوع می‌تواند موجب تعادل بیشتر در بازار شود. علاوه‌بر این، بورس کالا می‌تواند به خودروسازان کمک کند منابع مالی لازم برای تامین نقدینگی خود را از طریق فروش محصولات به‌دست آورند. این روش می‌تواند به کاهش بدهی‌های انباشته و تاخیر در تحویل خودروها کمک کند و باعث شود تولیدات به موقع به مشتریان تحویل داده شوند.
خصوصی‌سازی صنعت خودرو همواره یکی از موضوعات مهم بوده است. شما معتقد هستید کدام مدل خصوصی‌سازی برای صنعت موثر خواهد بود؟
خصوصی‌سازی صنعت خودرو باید به‌صورت واقعی و عمیق انجام شود. درحال‌حاضر، متاسفانه در بسیاری از موارد، خصوصی‌سازی تنها به انتقال مالکیت به نهادهای شبه‌دولتی یا خصولتی محدود شده است. این نوع خصوصی‌سازی تاثیر چندانی در بهبود وضعیت این صنعت نداشته است. خصوصی‌سازی واقعی به این معناست که سهام شرکت‌ها به سرمایه‌گذاران خصوصی به‌ویژه سرمایه‌گذاران خارجی واگذار شود. این سرمایه‌گذاران نه‌تنها می‌توانند منابع مالی جدید وارد کنند، بلکه مدیریت نوین و فناوری‌های پیشرفته را نیز به این صنعت می‌آورند. در چنین شرایطی، خودروسازان می‌توانند با استفاده از این منابع و فناوری‌ها، کیفیت محصولات خود را ارتقا دهند و در بازارهای بین‌المللی رقابت کنند.
آیا این تغییرات به‌ویژه خصوصی‌سازی، می‌تواند مشکل بدهی‌های انباشته خودروسازان را حل کند؟
قطعا. خصوصی‌سازی واقعی با مدیریت بهینه می‌تواند وضعیت مالی خودروسازان را بهبود بخشد و از آن‌ها خواسته شود که به مدیریت سودآور بپردازند. در نتیجه، بدهی‌های انباشته خودروسازان کاهش می‌یابد و آن‌ها می‌توانند منابع مالی خود را صرف بهبود کیفیت و افزایش تولید کنند. همچنین، با کاهش وابستگی به حمایت‌های دولتی، خودروسازان قادر خواهند بود که به شکل مستقل‌تر و کارآمدتری عمل کنند.
برای جلب رضایت مشتریان و افزایش اعتماد عمومی چه پیشنهادهایی خاصی دارید؟
یکی از مهم‌ترین موضوعات در این راستا، شفافیت است. خودروسازان باید گزارش‌های مالی خود را به صورت عمومی منتشر کنند تا مصرف‌کنندگان و سهامداران از وضعیت واقعی شرکت‌ها مطلع شوند. همچنین خودروسازان باید تعهدات پیش‌فروش خود را به اندازه ظرفیت واقعی تولید انجام دهند تا از تاخیرهای طولانی‌مدت و افزایش قیمت‌های ناگهانی جلوگیری شود. به‌علاوه، بهبود کیفیت محصولات و ارائه خدمات پس از فروش مناسب می‌تواند نقش بسزایی در افزایش رضایت مشتریان و جلب اعتماد آن‌ها داشته باشد.
چه پیامی برای مسئولان و مدیران اجرایی در صنعت خودرو برای کاهش مشکلات و حفظ سهم بازار این بنگاه‌ها دارید؟
آینده صنعت خودرو ایران بستگی به نحوه مدیریت بحران‌های فعلی و اصلاحات ساختاری دارد. اگر این اصلاحات انجام شود، این صنعت می‌تواند به یک صنعت رقابتی و جهانی تبدیل شود و حتی به بازارهای بین‌المللی نفوذ کند. اما اگر اصلاحات به‌موقع انجام نشود و مشکلات مدیریتی و مالی ادامه پیدا کند، این صنعت در معرض رکود بیشتر و کاهش سهم بازار قرار خواهد گرفت.
source