در جمهوری اسلامی ایران، قانون کار و قانون تأمین اجتماعی از جمله اساسی ترین قوانین مربوط به حقوق و امنیت اجتماعی کارکنان و کارگران محسوب می شوند. این قوانین به نوعی نظام مندکننده روابط کارفرما و کارگر و همچنین تأمین کننده رفاه اجتماعی در کشور هستند. در این مقاله، به بررسی قوانین کار و تأمین اجتماعی و چگونگی تأثیر آن ها بر نیروی کار ایرانی خواهیم پرداخت.
تاریخچه و ضرورت تصویب قوانین کار و تأمین اجتماعی
قانون کار ایران در سال ۱۳۶۹ به تصویب رسید و به‌دنبال آن، قانون تأمین اجتماعی در سال ۱۳۵۵ تصویب شد. هدف از این قوانین ایجاد یک نظام منسجم برای حمایت از حقوق کارگران و کارکنان، تأمین امنیت شغلی و افزایش کیفیت زندگی این قشر از جامعه بود. با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی خاص ایران، وجود قانونی جامع در این زمینه ضروری به نظر می رسید.
قوانین کار در ایران
برای تشریح قوانین کار و تأمین اجتماعی باید ابتدا بگوییم که قانون کار ایران به مجموعه ای از مقررات گفته می شود که روابط کار، استخدام و حقوق کارگران را تنظیم می کند. برخی از اصول اساسی این قانون شامل موارد زیر است:
- تعریف کارگر و کارفرما: قانون کار به روشنی کارگر و کارفرما را تعریف و شرایط استخدام نیروی جدید و حقوق او را مشخص می کند.
- قرارداد کار: قرارداد های کار باید به صورت کتبی تنظیم شوند و شامل همه شرایط کاری، حقوق و مزایا باشند. این قرارداد ها باید مشخص کنند که از چه تاریخی کارگر شروع به کار کرده و چه مدت زمان اعتبار دارد.
- ساعات کار و مرخصی: قانون کار به وضوح بر ساعت کار و مرخصی تأکید دارد. ساعت کار در ایران معمولاً ۴۴ ساعت در هفته تعیین شده است و برای کار بیشتر از این مدت، کارگران حق دریافت اضافه کار را دارند.
- حقوق و مزایا: تعیین حداقل دستمزد، پاداش ها و بیمه های اجتماعی از دیگر اصول مهم قانون کار است. هر ساله حداقل دستمزد توسط شورای عالی کار تصویب می شود.
- حفاظت از حقوق کارگران: قانون کار به دنبال ایجاد شرایط کاری امن و مناسب برای کارگران است و کارفرمایان ملزم به رعایت شرایط ایمنی و بهداشتی در محل کار هستند.
تأمین اجتماعی در ایران
در این بخش از بررسی قوانین کار و تأمین اجتماعی به توضیح قانون تامین اجتماعی می پردازیم. قانون تأمین اجتماعی از دیگر قوانین مؤثر در حوزه حقوق کارگران در ایران است. این قانون به منظور حمایت از افراد در برابر خطراتی چون بیکاری، بیماری، حوادث و از کارافتادگی تصویب شده است. برخی از نکات کلیدی این قانون عبارت اند از:
- حوزه شمول: قانون تأمین اجتماعی شامل همه کارگران در بخش های مختلف اقتصادی می شود و این شامل کارگران رسمی، غیررسمی و حتی خوداشتغال ها نیز هست.
- بیمه های اجتماعی: این قانون برنامه های بیمه ای مختلفی را شامل می شود که از جمله آن ها می توان به بیمه از کار افتادگی، بیمه بیکاری، بیمه بیماری و بازنشستگی اشاره کرد.
- حق بیمه: کارفرمایان و کارگران موظف به پرداخت حق بیمه هستند. درصد مشخصی از حقوق کارگران به عنوان حق بیمه به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می شود که در نظر دارد ایمنی و سلامت اجتماعی را تأمین کند.
- مستمری بازنشستگی: بر اساس این قانون، کارگران پس از رسیدن به سن مقرر و همچنین در صورت حداقل ۲۰ سال بیمه پردازی، حق دریافت مستمری بازنشستگی را دارند.
همه این قوانین جهت فراهم کردن آسایش بیشتر شاغلان کشور طرح ریزی شده اند؛ اما به دلیل برخی تبصره ها در شرایط خاص، چالش های خاص خود را به همراه دارند.
چالش های موجود
اگرچه قوانین کار و تأمین اجتماعی در ایران به حمایت از حقوق کارگران کمک می کند؛ اما همچنان چالش هایی در این زمینه وجود دارد. برخی از این چالش ها عبارت اند از:
- اجرای ناقص قوانین: یکی از مشکلات اساسی در کشور عدم اجرای صحیح و کامل این قوانین است. بسیاری از کارگران به دلیل ناآگاهی یا دیگر دلایل از حقوق خود آگاه نیستند.
- کارگران غیررسمی: بخش عمده ای از نیروی کار کشور شامل کارگران غیررسمی است که مشمول این قوانین نمی شوند و از حمایت های قانونی محروم هستند.
- نوسانات اقتصادی: شرایط اقتصادی ناپایدار و عدم تطابق دستمزد ها با هزینه های زندگی، موجب کاهش کیفیت زندگی کارگران و فشار بر آن ها می شود.
جمع بندی
قوانین کار و تأمین اجتماعی در ایران بخش مهمی از نظام حمایت اجتماعی را تشکیل می دهند و نقش اساسی در حفاظت از حقوق کارگران و بهبود شرایط کاری دارند. با این حال، برای بهبود شرایط زندگی کارگران و ایجاد عدالت اجتماعی، نیاز به نظارت و اجرای دقیق تر این قوانین و همچنین آموزش و آگاهی رسانی در بین کارگران وجود دارد. تنها در این صورت است که می توان به یک جامعه عادلانه و پویا رسید که در آن حقوق همه افراد محترم شمرده شود.
source