
بی شک یکی از عوامل تعیینکننده پایداری و هندلینگ خودرو شتاب جانبی است که در این مطلب به بررسی و عوامل موثر آن خواهیم پرداخت.
مقدمه
در دنیای خودرو، عملکرد دینامیکی یکی از معیارهای کلیدی در ارزیابی خودروها محسوب میشود. شتاب جانبی (Lateral Acceleration) که با واحد جی (g) اندازهگیری میشود، یکی از شاخصهای مهم در این زمینه است. این مفهوم به توانایی خودرو در مقاومت در برابر نیروهای جانبی در حین حرکت در مسیرهای منحنی اشاره دارد و به عنوان یکی از عوامل تعیینکننده پایداری و هندلینگ خودرو شناخته میشود. در این مقاله به طور خلاصه و مفید مفهوم شتاب جانبی، اهمیت آن، عوامل مؤثر بر این شاخص، و نمونههایی از خودروهایی که در این زمینه عملکرد برجستهای داشتهاند بررسی میشود.
شتاب جانبی چیست؟
شتاب جانبی به نیرویی اشاره دارد که در حین حرکت خودرو در مسیرهای منحنی، بر بدنه و سرنشینان اعمال میشود. این نیرو به صورت عددی بر حسب g بیان میشود و 1g معادل شتاب گرانش زمین (۹.۸ متر بر ثانیه مربع) است. برای مثال، اگر یک خودرو بتواند نیرویی معادل 1g را تحمل کند، به این معناست که میتواند در حرکتهای دایرهای با شعاع مشخص و سرعت معین، نیروی گرانشی برابر با وزن خودرو را بدون کاهش چسبندگی تایرها مدیریت کند. این شاخص به توانایی خودرو در نگه داشتن پایداری و چسبندگی تایرها به سطح جاده در حین انجام مانورهای سریع، مانند پیچیدن در سرعتهای بالا، اشاره دارد.
اهمیت شتاب جانبی در خودرو

شتاب جانبی مستقیماً به هندلینگ و پایداری خودرو مرتبط است. این شاخص میتواند معیارهای زیر را تحت تأثیر قرار دهد:
- پایداری در پیچها: خودروهایی با شتاب جانبی بالاتر معمولاً پایداری بیشتری در پیچهای تند و مسیرهای مارپیچ دارند، چرا که میتوانند نیروهای جانبی بیشتری را تحمل کنند.
- ایمنی سرنشینان: شتاب جانبی بالاتر نشاندهنده عملکرد بهتر سیستم تعلیق و تایرها است که از لغزش و از دست دادن کنترل خودرو جلوگیری میکند.
- تجربه رانندگی بهتر: خودروهایی با توانایی شتاب جانبی بالا به رانندگان حس اطمینان و کنترل بیشتر میدهند، به ویژه در شرایط رانندگی پرچالش.
عوامل تاثیرگذار بر بهبود شتاب جانبی
عوامل متعددی در بهبود شتاب جانبی نقش دارند که شامل طراحی سیستم تعلیق، توزیع وزن، آیرودینامیک، و انتخاب مناسب تایرها میشود. ترکیب این عوامل با استفاده از فناوریهای پیشرفته مانند دیفرانسیل لغزش محدود و سیستم تعلیق فعال میتواند منجر به عملکرد بهینه در پیچها و افزایش چسبندگی خودرو شود.
هر یک از این عناصر بهتنهایی مهم هستند، اما هماهنگی میان آنهاست که خودرو را به یک شاهکار دینامیکی تبدیل میکند.
۱- سیستم تعلیق

سیستم تعلیق خودرو یکی از حیاتیترین بخشها در تحمل نیروهای جانبی و بهبود چسبندگی تایرها است.
طراحی سیستم تعلیق
- مولتیلینک: سیستم تعلیق مولتیلینک به دلیل استقلال حرکتی هر چرخ، بهینهترین عملکرد را در شتاب جانبی ارائه میدهد. این سیستم میتواند زوایای چرخها را بهصورت دقیق تنظیم کند و تماس تایرها با جاده را در تمامی شرایط حفظ کند.
- دابل ویشبون (Double Wishbone): این سیستم تعلیق، معمولاً در خودروهای اسپرت به کار میرود و به دلیل تنظیم دقیق زاویه کمبر، چسبندگی تایرها را در پیچها افزایش میدهد.
تورشن بیم: اگرچه سادهتر و ارزانتر است، اما در شرایط شتاب جانبی بالا، عملکرد ضعیفتری دارد و نمیتواند تماس کامل تایرها با سطح جاده را حفظ کند.
استفاده از میله ضد غلتش (Anti-Roll Bars):
این میلهها در سیستم تعلیق نصب میشوند تا غلتش بدنه را در پیچها کاهش دهند. کاهش غلتش باعث بهبود توزیع وزن روی تایرها و افزایش چسبندگی میشود.
کمکفنرهای تطبیقی (Adaptive Dampers):
این نوع کمکفنرها بهصورت خودکار سختی یا نرمی خود را متناسب با شرایط جاده و رانندگی تنظیم میکنند، که نتیجه آن بهبود کنترل و پایداری خودرو در پیچها است.
۲- توزیع وزن و مرکز ثقل
a. توزیع وزن مناسب (۵۰:۵۰):
- توزیع متعادل وزن بین محورهای جلو و عقب باعث تعادل خودرو در پیچها و جلوگیری از انحراف میشود.
- خودروهای با توزیع وزنی ۵۰:۵۰ مانند برخی از مدلهای BMW در تستهای شتاب جانبی عملکرد بسیار مطلوبی دارند.
مرکز ثقل پایین:
- کاهش ارتفاع مرکز ثقل باعث کاهش تمایل به واژگونی در پیچها میشود.
- استفاده از مواد سبکوزن در بخشهای بالایی خودرو (مانند سقف فیبر کربنی) میتواند مرکز ثقل را به سمت پایین انتقال دهد.
طراحی موتور وسط:
- خودروهایی با موتور وسط توزیع وزن بهتری بین محورهای جلو و عقب دارند، که باعث بهبود چسبندگی و شتاب جانبی میشود.
۳- تایرها و ویژگیهای آنها

ترکیب مواد تایر (Tread Compound):
تایرهایی با ترکیبات نرمتر معمولاً چسبندگی بیشتری دارند و میتوانند نیروهای جانبی بالاتری را تحمل کنند.
عرض تایر:
- تایرهای پهنتر سطح تماس بیشتری با جاده دارند که منجر به چسبندگی بیشتر در پیچها میشود.
- خودروهای سوپراسپرت معمولاً از تایرهای پهن در محورهای عقب استفاده میکنند تا چسبندگی و پایداری بیشتری فراهم شود.
طراحی آج تایر:
- آجهای کمعمقتر برای شرایط خشک چسبندگی بیشتری ارائه میدهند.
- تایرهای مخصوص پیست مانند Slick Tires بدون آج بهترین عملکرد را در شتاب جانبی دارند.
فشار باد تایر:
فشار باد تایر باید بهگونهای تنظیم شود که تماس یکنواختی بین تایر و سطح جاده برقرار باشد. فشار بیش از حد یا کم میتواند چسبندگی را کاهش دهد.
۴- آیرودینامیک

نیروی رو به پایین (Downforce):
- طراحیهای آیرودینامیکی مانند اسپویلرها و دیفیوزرها باعث ایجاد نیروی رو به پایین میشوند که چسبندگی تایرها را افزایش میدهد.
- خودروهایی مانند Porsche 911 GT3 RS با طراحیهای آیرودینامیکی پیشرفته میتوانند شتاب جانبی بالای ۱.1g را تحمل کند.
کاهش ضریب درگ (Drag Coefficient):
- کاهش مقاومت هوا با استفاده از طراحیهای نرمتر و بهینهتر باعث میشود خودرو بتواند با سرعت بیشتری در پیچها حرکت کند.
۵- فناوریهای پیشرفته

سیستمهای کنترل پایداری (ESC):
این سیستمها با تنظیم دقیق نیروهای ترمز و گشتاور به چرخها، از انحراف یا لغزش در پیچها جلوگیری میکنند و پایداری خودرو را افزایش میدهند.
دیفرانسیل لغزش محدود (LSD):
دیفرانسیلهای لغزش محدود میتوانند گشتاور را به چرخهایی که چسبندگی بیشتری دارند منتقل کنند، که این موضوع در بهبود شتاب جانبی بسیار مؤثر است.
سیستم تعلیق فعال:
سیستمهای تعلیق فعال با استفاده از سنسورها و محرکهای الکتریکی، خودرو را در پیچها بهینهسازی میکنند.
۶- وزن خودرو و استفاده از مواد سبکوزن
کاهش وزن کلی خودرو:
- کاهش وزن خودرو باعث کاهش اینرسی و بهبود پاسخگویی خودرو در پیچها میشود.
- خودروهایی مانند Lotus Elise به دلیل وزن بسیار کم، شتاب جانبی بالایی را ارائه میدهند.
استفاده از مواد پیشرفته:
- فیبر کربن، آلومینیوم، و تیتانیوم در بدنه و شاسی باعث کاهش وزن بدون کاهش استحکام میشوند.
۷- تنظیمات فرمان و چرخها
زاویه کمبر (Camber Angle):
زاویه کمبر منفی در تایرها باعث بهبود چسبندگی و افزایش تماس تایر با جاده در پیچها میشود.
زاویه کستر (Caster Angle):
کستر مثبت باعث بهبود ثبات فرمان و پاسخدهی دقیقتر در پیچها میشود.

نسبت فرمان:
سیستم فرمان با نسبت کم (Quick Ratio) پاسخ سریعتری به حرکات فرمان میدهد و کنترل دقیقتری در پیچها فراهم میکند.
بهترین خودروها در تست شتاب جانبی
بر اساس تستهای معتبر، خودروهای زیر بهترین عملکرد را در شتاب جانبی ارائه دادهاند:
خودرو | شتاب جانبی | ویژگی کلیدی |
Chevrolet Corvette ZR1 | ۱.18g | سیستم تعلیق پیشرفته و طراحی آیرودینامیک عالی |
Porsche 911 GT3 RS | ۱.16g | ترکیب موتور عقب و تعادل دینامیکی فوقالعاده |
Dodge Viper ACR | ۱.20g | تایرهای پهن و مرکز ثقل پایین |
Ferrari 488 Pista | ۱.14g | استفاده از فیبر کربن و موتور وسط |
تکنولوژیهای آینده در بهبود شتاب جانبی
- سیستمهای تعلیق فعال:
سیستمهای تعلیق فعال با استفاده از سنسورها و پردازشگرها، پایداری خودرو را در شرایط مختلف افزایش میدهند. - مواد سبکوزن:
استفاده از مواد جدید مانند فیبر کربن و آلیاژهای پیشرفته باعث کاهش وزن و بهبود پایداری میشود. - هوش مصنوعی و تحلیل لحظهای:
خودروهای آینده با بهرهگیری از هوش مصنوعی میتوانند تنظیمات سیستم تعلیق و توزیع نیرو را بهصورت لحظهای تغییر دهند.
نتیجهگیری
شتاب جانبی بهعنوان یکی از مهمترین شاخصهای عملکرد دینامیکی خودرو، تأثیر مستقیمی بر ایمنی، هندلینگ، و تجربه رانندگی دارد. طراحی پیشرفته سیستم تعلیق، توزیع وزنی متعادل، و استفاده از تایرهای مناسب از عوامل کلیدی در بهبود این شاخص هستند.
با پیشرفت فناوری، انتظار میرود خودروهای آینده بتوانند شتاب جانبی بالاتری ارائه دهند، مرزهای عملکرد را جابهجا کنند و ایمنی و لذت رانندگی را به سطحی جدید ارتقا دهند. سوالی که در حال حاضر وجود دارد این است که به نظر شما چه روشهایی برای بهبود شتاب جانبی خودروهای برقی وجود دارد؟
source