ماشین چینی ؛ خوب یا بد؟

در این مطلب به موضوع تاریخچه خودروسازی چین از آغاز، آمار فروش ها، بازار ایرانِ خودرو های چینی و خوب یا بد بودن آنها می پردازیم.

خودروساز شدن چین

اولین تلاش های چینی ها در زمینه خودروسازی به خیلی قبل تر از آن چیزی که اکثر افراد تصور می کنند، برمی گردد؛ اولین تلاش برای تولید خودروی چینی با توجه به نیاز زیر ساخت های چینی به خودروهای کار و تجاری با طراحی کامیون توسط ژوگه لیانگ، استراتژیست نظامی، سیاستمدار و دانشمند در سال ۱۹۳۱ انجام شد. با شروع جنگ جهانی ژاپنی ها کارخانه لیانگ را بمباران کردند و رویای کامیون سازی چینی کنار گذاشته شد. با رسیدن به سال ۱۹۴۱ و حواشی تاسیس جمهوری خلق چین، دوباره نیاز به خودروهای کاروتجاری احساس شد و چینی ها با همکاری کشور دوست، برادر و کمونیست فقید شوروی، کارخانه FAW را تاسیس کردند. این کارخانه در سال ۱۹۵۶ اولین کامیون خود را با نام Jiefang CA-10 که کپی از ZIS-150 شوروی بود را رونمایی کرد. اولین خودرو های سواری که در این شرکت تولید شدند Dongfeng CA71 و خودروی لوکس Hongqi CA72 برای مقامات عالی‌رتبه حزب کمونیست چین بود. در این دوره چین کمونیست توسط مائو که سیاست های کمونیستی سختی را در پیش گرفته بود اداره می شد. در آن برهه اجازه مالکیت خصوصی خودرو در چین وجود نداشت و خودروسازان چینی در این دهه تنها ۵۲۰۰ دستگاه خودروسواری به دولت فروختند.

تغییر و سیاست

با مرگ مائو در سال ۱۹۷۶ و روی کار آمدن دنگه شیائوپینگ و در پیش گرفتن سیاست اقتصاد آزاد، دست خودروسازان چینی در پیشرفت بازتر شد. با آغاز اصلاحات اقتصادی در دهه ۱۹۸۰، چین به مشارکت با خودروسازان بین‌ المللی روی آورد. در سال ۱۹۸۳، شرکت American Motors Corporation (AMC) با همکاری Beijing Automotive Industry Group، شرکت Beijing Jeep Corporation را تأسیس کرد. در سال ۱۹۸۴، فولکس‌ واگن آلمان با همکاری SAIC قرارداد ۲۵ ساله‌ ای برای تولید خودرو در شانگهای امضا کرد. این مشارکت‌ ها و امثالهم به انتقال فناوری و افزایش ظرفیت تولید خودرو در چین کمک شایانی کردند. رویکرد دولت در نگاه به صنعت خودروسازی، یعنی گذار از مونتاژ ساده و تولید تحت لیسانس به توسعه فناوری بومی و رقابت جهانی، از دهه ۱۹۹۰ تغییر کرد و در دهه ۲۰۰۰ به‌ تدریج به ثمر نشست. از دلایل تغییر رویکرد دولت چین کاهش وابستگی به خارجی ها، رقابت در پی تبدیل شدن چین به یکی از بازیگران صنعت خودرو، اجرایی کردن طرح «Made in China 2025» بود.

صادرات خودروی چینی

اولین تلاش های چین برای ورود به بازار جهانی خودرو در اواخر دهه ۹۰ میلادی بازمی گردد و صادرات نوبرانه های چینی به برخی از کشور های آسیایی آغاز شد. محصولات چینی در ابتدا از سطح کیفی بسیار پایینی برخوردار بودند و بنا به دیدگاه منفی نسبت به محصولات چینی، موفقیت آنچنانی نداشتند. چینی ها بیشتر از پیش در فناوری های وابسته به خودرو سرمایه گذاری کردند و تحقیق و توسعه را تمرکز اصلی خود قرار دادند. دهه ۲۰۰۰ به مرور پیشرفت های در خودروسازی چین صورت گرفت و محصولات چینی توانستند در بازار کشور های آفریقایی، خاورمیانه و برخی از کشور های شرق آسیا ورود پیدا بکنند. چینی ها که طعم بازار خودرو را چشیده بودند، به مرور جسارت بیشتری به خرج دادند و به کلاس های مختلف خودرو ورود پیدا کردند. روند کلی صعود صادرات خودرو در چین از سال ۲۰۰۰ با ۵۰ هزار دستگاه آغاز شد و بعد از ۱۰ سال این رقم با رشد چشم گیر ۱۰ برابری به ۵۰۰,۰۰۰ دستگاه در سال رسید. در سال ۲۰۲۰ با وجود پاندمی کرونا، چینی ها این عدد را به ۲ میلیون دستگاه در سال رساندند. طبق آمار ها که مربوط به سال ۲۰۲۳ است، شرکت های خودروساز چینی ۵.۲ میلیون دستگاه خودرو در سال صادر کردند که در مقابل ژاپنی ها تنها ۳ میلیون خودرو صادر کرده بودند. از بزرگ ترین دلایل رشد صادرات خودرو چین کامل و پایدار بودن زنجیره تامین داخلی آنهاست که در مقابل شرکت های آسیایی و اروپایی از چنین زنجیره تامین های بهره نمی برند و درصدی بالای از خودرو های آنها قطعات وارداتی دارند.

صادرات خودرو چین در سال ۲۰۲۳ به تفکیک شرکت های خودروساز:

چری اتومبیل (Chery Automobile) با صادرات ۹۲۲,۸۳۰ دستگاه خودرو، در رتبه نخست قرار دارد.

خودروهای سواری گروه SAIC با ۶۸۵,۰۱۸ دستگاه در جایگاه دوم است.

تسلا چین (Tesla China) با صادرات ۳۴۴,۰۷۸ دستگاه خودرو در رتبه سوم قرار دارد.

جیلی اتومبیل (Geely Automobile) با ۲۷۴,۱۰۱ دستگاه در رتبه چهارم ایستاده است.

گروه خودروسازی گریت‌وال (Great Wall Motors) با ۲۶۷,۷۵۶ دستگاه در رتبه پنجم قرار دارد.

بی‌وای‌دی (BYD Automobile) با صادرات ۲۴۲,۷۶۵ دستگاه در جایگاه ششم قرار گرفته است.

چانگان اتومبیل (Changan Automobile) با ۱۹۱,۹۱۷ دستگاه در رتبه هفتم است.

شرکت سایک-جنرال‌موتورز-وولینگ (SAIC-GM-Wuling) با ۱۸۴,۹۳۵ دستگاه در جایگاه هشتم قرار دارد.

سایک-جنرال‌موتورز (SAIC-GM) با صادرات ۱۰۰,۰۰۶ دستگاه خودرو در جایگاه نهم قرار دارد.

جیانگسو یودا کیا (Jiangsu Yueda Kia) نیز با ۸۶,۸۹۹ دستگاه خودرو رتبه دهم را به خود اختصاص داده است.

مقصد صادرات چین

چینی ها توانستند در سال ۲۰۲۳ جایگاه اول صادرات خودرو را از ژاپنی ها بگیرند و در سال ۲۰۲۴ نیز با رشد تولید ۱۹ درصدی(۵.۸ میلیون دستگاه تولیدی) همچنان در جایگاه نخست باقی بمانند. از اصلی ترین مقاصد خودرو های چینی به شرح زیر است:

کشورهای مقصد خودروهای چینی در سال ۲۰۲۳:

روسیه با ۷۰۵ هزار عدد

مکزیک با ۳۲۳ هزار عدد

امارات متحده عربی با ۲۰۳ هزار عدد

برزیل با ۱۹۲ هزار عدد

بلژیک با ۱۸۲ هزار عدد

عربستان سعودی با ۱۶۱ هزار عدد

بریتانیا با ۱۳۷ هزار عدد

استرالیا با ۱۱۸ هزار عدد

فیلیپین با ۱۰۴ هزار عدد

ترکیه با ۹۵ هزار عدد

ورود خودروهای چینی به ایران

ورود خودروهای چینی به ایران با چری بزرگ ترین خودروساز چینی و همکاری با مدیران خودرو آغاز شد. اولین محصول مشترک چری و مدیران خودرو مونتاژ MVM 110 بود که نسخه کپی دوو ماتیز محسوب می شود. ادامه همکاری مدیران خودرو و چری در سالهای بعد از این همکاری نیز ادامه دار بود و در حال حاظر یکی از سهام داران ارشد مدیران خودرو چری است. در دهه ۸۰ دیگر خودروسازان چینی نیز به صورت محدود در ایران حضور پیدا کردند ولی حضور موفقی در آن دهه نداشتند.

در دهه ۹۰ و با شروع تحریم های هسته ای دست خودروسازان اروپایی و ژاپنی از بازار ایران محدود شد. چینی ها فرصت بازار خالی از برند ایران را باارزش شمردند و فعالیت خود را در ایران گسترده تر کردند. در این دهه خودروسازان چینی همانند چری، لیفان، جک، دانگ فنگ و…به صورت گسترده محصولاتی را در بازار ایران ارائه کردند. قیمت پایین، ظاهر جذاب تر نسبت به تولیدات داخلی، شرایط فروش های متنوع و… از جمله مزایای خودرو های چینی در آن زمان بودند. در این سالها بسیاری از خریدارن ایرانی به سمت خودرو های چینی رفتند و اصطلاح چینی سواری در این سالها رواج یافت.

خودروهای چینی در ایران در اواخر دهه ۹۰ شمسی جهشی در کیفیت، گستردگی سبد محصولات، سرمایه گذاری در تولید و … داشتند که نتیجه آن را می شد در ایران هم دید. در این برهه پای خودرو های به سبک جدید از برند های همانند چری، جتور، جک، دانگ فنگ و… به طور گسترده به ایران بازشد. این خودروها به محض ورود به بازار توجه بسیاری از افراد را به خود جذب کردند و آمار فروش های خوبی را در ایران به ثبت رساندند.

آیا خودروی چینی خوب است یا بد؟

در آخر باید تصمیم بگیریم که آیا خودروی چینی خوب است یا نه؟ زمانی خودروهای چینی مسخره عام و خاص بودند به حدی که در برنامه های همانند تاپ گیر یک ویژه برنامه برای تمسخر تولیدات چینی تدارک دیده شد. در ایران نیز خودروهای چینی در ابتدا مزحک شمرده می شدند چون واقعا حرفی برای گفتن نداشتند. زمانی که از خروجی کارخانه ایران خودرو در جاده مخصوص سمند خارج می شد چینی ها درحال توسعه همان ام وی ام ۱۱۰ خودمان بودند ولی در نهایت نتیجه فعلی چیست؟ چری ۲۰ سال بعد در نمایشگاه خودرو ۲۰۲۵ شانگهای خودرو هایی را رونمایی می کند که برای خودروسازی ما رویایی دور به حساب می آید. چینی ها در ابتدا کیفیت و تکنولوژی خاصی نداشتند ولی در حال حاضر در حال تبدیل شدن به صاحبان فناوری هستند و با اروپایی ها که تمدن خودرو را تشکیل دادند رقابت می کنند. البته این موضوع دلیل بر خوب بودن هر خودروی چینی نیست بلکه خودروسازان چینی همیشه محصولاتی نامناسب دارند که باید از آنها دوری کرد. در نهایت باید قبول کرد که چین، چین ۲۰ سال پیش نیست و در حال حاضر به یکی از سردمداران خودروسازی، بخصوص خودرو های هیبرید و برقی تبدیل شده است.