بازار و صنعت خودرو در روسیه ؛ سه پرده از یک تراژدی صنعتی

بازار و صنعت خودرو در روسیه؛ سه پرده از یک تراژدی صنعتی

در این مطلب به بررسی بازار و صنعت خودرو در روسیه پرداخته شده است که در طول سال‌ها فراز و نشیب‌های فراوانی داشته است.

پرده اول: ثبات پیش از توفان

قبل از آنکه زمستان ۲۰۲۲، شعله‌های آتش جنگ اوکراین را به جان صنعت خودروسازی روسیه بیندازد، این صنعت در آرامشی موقت و شکننده به سر می‌برد. تحریم‌های اقتصادی سنگین اتحادیه اروپا و ایالات متحده، که از سال ۲۰۱۴ و پس از بحران کریمه آغاز شده بودند، همچون تیغی بر رگ‌های زنجیره تأمین این صنعت فرود آمدند. خودروسازان روسی که تولیدشان به شدت به واردات قطعات از اروپا و آسیا وابسته بود، کم‌کم در چنبره این ضعف ساختاری گرفتار شدند.

در سال ۲۰۱۹، تولید خودرو در روسیه به حدود ۱.۵ تا ۱.۶ میلیون دستگاه رسید که در نگاه اول، نشانی از پویایی داشت اما در باطن، کاملاً به واردات قطعات و فناوری خارجی متکی بود. سال ۲۰۲۰ با همه‌گیری کرونا و موج دوم تحریم‌های غرب، فشار بیشتری بر زنجیره تأمین وارد کرد. سال ۲۰۲۱، تولید خودرو به حدود ۱.۳۵ میلیون دستگاه کاهش یافت که این افت نه‌تنها ناشی از عوامل بیرونی مانند تحریم‌ها و فشار اقتصادی بود، بلکه بازتابی از کاهش تقاضا در بازار داخلی نیز بود.

پرده دوم: سقوط در آتش جنگ

از آغاز جنگ اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، صنعت خودروی روسیه با یکی از شدیدترین بحران‌های تاریخ معاصر خود مواجه شد. تحریم‌های فلج‌کننده غرب، فروپاشی زنجیره‌های تأمین بین‌المللی، خروج برندهای بزرگ و افت شدید تولید و تقاضا، این صنعت را تا آستانه سقوط کشاند. در سال ۲۰۲۲، تولید خودرو به شکل بی‌سابقه‌ای کاهش یافت و به حدود ۴۵۰ هزار دستگاه رسید که نسبت به سال ۲۰۲۱، کاهش ۶۶ درصدی را نشان می‌داد.

پرده سوم: بازسازی زیر سایه شرق

با خلأ ایجادشده ناشی از خروج برندهای غربی، خودروسازان چینی به‌سرعت بازار روسیه را اشغال کردند. در پایان سال ۲۰۲۳، بیش از ۵۶ درصد از سهم بازار در اختیار خودروهای چینی قرار گرفت. در مقابل، برندهایی چون لادا و گاز تلاش کردند تولید را افزایش دهند، اما عقب‌ماندگی فناوری و کمبود قطعات باکیفیت، باعث شد خودروهای تولیدی از نظر کیفیت و ایمنی نتوانند با رقبای خارجی رقابت کنند.

چشم‌انداز مبهم آینده

درحالی‌که دولت روسیه تلاش می‌کند از زیر سایه تحریم‌ها و وابستگی فناورانه خارج شود، اما چالش‌های جدی همچنان بر جای خود باقی‌ست. توسعه خودروهای برقی در سایه نبود زیرساخت و وابستگی به واردات باتری، در مرحله‌ی شعار باقی مانده است. برخی تحلیل‌گران احتمال بازگشت برندهای غربی را تا سال ۲۰۲۷ ممکن می‌دانند، اما تحقق این امر نیازمند تحولات اساسی در روابط ژئوپلیتیک است.

تکه ناموزون ایران در پازل روسیه

ایران‌خودرو و سایپا سال‌هاست که سودای ورود به بازارهای خارجی را دارند. در گذشته ایران‌خودرو با گل سرسبد محصولاتش یعنی سمند توانست در روسیه حضور پررنگ و خوبی داشته باشد، اما واقعیت این است که سایپا هیچ‌گاه با هیچ محصولی نتوانست در روسیه موفق و محبوب باشد.

به کجا چنین شتابان؟

اما سوال اصلی اینجاست که آیا خودروساز ایرانی می‌داند که قلاب صید ماهی خود را در چه بازاری می‌اندازد؟ همان‌طور که در بالا گفته شد در حال حاضر ۵۶ درصد بازار خودروی روسیه در اختیار خودروسازان چینی است و احتمال داده می‌شود که تا پایان سال ۲۰۲۵ این عدد به ۶۳ درصد برسد.

کل اگر طبیب بودی سر خود دوا نمودی.

نتیجه‌گیری | بازیابی با طعم وابستگی

صنعت خودروی روسیه، روزگاری نه‌چندان دور در حال پوست‌اندازی و نزدیکی به بلوغ بود؛ اما با آغاز جنگ اوکراین و قفل‌شدن درهای غرب، ناگهان از باند پرواز جدا شد و به سراشیبی سقوط افتاد. تحریم‌ها، فرار سرمایه و خروج برندهای جهانی، روسیه را وادار به بازطراحی مسیر کرد، اما هنوز سازوکارهای این بازطراحی روی ریل واقعی نیفتاده‌اند.