به نام جانباز، به کام دلال ؛ حقی که به حق‌دار نرسید!

گزارش حاضر به بررسی شیوه‌های جهانی حمایت از مجروحان جنگی و تحلیل نقاط ضعف اجرای این طرح در ایران می‌پردازد.

در بسیاری از کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، حمایت از جانبازان به عنوان یک اصل اخلاقی و ملی در نظر گرفته می‌شود. این حمایت‌ها ساختاریافته، رسمی و در خدمت بازگشت کامل این افراد به زندگی اجتماعی و اقتصادی هستند.

در آمریکا، جانبازان از حقوق ثابت مادام‌العمر، وام مسکن بدون بهره، خدمات درمانی کاملا رایگان در بیمارستان‌های مخصوص، دانشگاه رایگان یا با تخفیف سنگین از طریق GI Bill، خرید خودرو با معافیت مالیاتی، خدمات روان‌درمانی برای PTSD و اولویت در استخدام‌های دولتی و برخی خصوصی بهره‌مند می‌شوند.

در بریتانیا، جانبازان دسترسی به خدمات درمانی اختصاصی، کمک‌هزینه خرید خودرو، اولویت در اشتغال، مسکن حمایتی و خدمات رفاهی ویژه دارند.

در کره‌جنوبی، جانبازان بورسیه کامل تحصیلی، استخدام تضمینی در نهادهای دولتی و امکان خرید خودروهای دولتی ارزان‌قیمت دارند.

در عراق، دولت حقوق ماهیانه به جانبازان پرداخت می‌کند، اولویت در استخدام به آنها می‌دهد و خودروهای تولید داخل را با قیمت یارانه‌ای در اختیارشان قرار می‌دهد.

در ایران نیز بنیاد شهید و امور ایثارگران، مسئول رسیدگی به امور جانبازان است. خدماتی مثل درمان رایگان در مراکز طرف قرارداد، وام مسکن، سهمیه کنکور، معافیت فرزندان از سربازی، سهمیه استخدامی در بخش دولتی، و پرداخت حقوق و مستمری متناسب با درصد جانبازی ارائه می‌شود.

طرح واردات خودروی ویژه جانبازان بالای ۵۰ درصد با هدف حفظ شأن ایثارگران و تامین نیازهایشان به جای پرداخت نقدی مطرح شد. سهمیه‌ای محدود از خودروهای خارجی بالای ۲۰ هزار یورو و معاف از گمرک در اختیار این قشر قرار گرفت، اما این وعده خیلی زود به بن‌بستی در فرایند اجرایی بدل شد.

یکی از مشکلات اصلی، فرسایش اداری و پیچیدگی‌های طولانی دریافت مجوز بود که برای بسیاری حتی بیش از یک سال به طول انجامید.

خودروهای مجاز بیشتر مدل‌های اقتصادی و هاچ‌بک‌های ساده بودند؛ نه خودروی مناسب‌سازی‌شده برای جانبازان با محدودیت‌های حرکتی، نه امکانات ویژه‌ای برای رانندگی آنها.

فشار مالی و دشواری‌های اداری باعث شد بسیاری از جانبازان امتیاز واردات خود را به دلالان بفروشند. نتیجه این بود که به جای حمایت واقعی، این طرح آنها را در چرخه سوداگری خودرو به ابزاری تبدیل کرد.

دولت می‌توانست با اختصاص زمین یا واحدهای مسکونی، یک سرمایه پایدار و غیرقابل معامله در اختیار ایثارگران قرار دهد.

دولت می‌توانست با همکاری خودروسازان داخلی، خودروهایی متناسب با نیاز جانبازان را با قیمت یارانه‌ای یا نزدیک به قیمت تمام‌شده و در قالب طرح‌های اقساطی بدون بهره در اختیار آنها بگذارد.

طرح واردات خودروی جانبازان، در ظاهر برای تکریم ایثارگران طراحی شده بود، اما در واقع چیزی جز یک ژست پرزرق‌وبرق و بی‌ریشه نبود.

بسیاری از مشمولان یا اساسا از وجود چنین طرحی بی‌خبر ماندند، یا در پیچ‌وخم بوروکراسی فرسوده گیر کردند.

در نهایت، جانبازی که باید قهرمان باشد، امروز در صف استعلام و تاییدیه، خسته و دل‌زده ایستاده؛ برای خودرویی که نه مناسب اوست، نه قابل نگهداری.

اگر واقعا دغدغه‌ای برای حفظ حرمت ایثار وجود دارد، این طرح باید فورا یا متوقف، یا دگرگون شود. راه‌حل نه در توزیع امتیاز قابل فروش، بلکه در حمایت‌های پایدار، شفاف و انسانی‌ست.