مفهوم اشتباه استاندارد در صنعت خودرو ایران

در این گزارش به بررسی چرایی ادامه تولید برخی از محصولات با ریشه قدیمی و ساختارهای ناایمن در خودروسازان داخلی پرداخته‌ایم.

مقاومت حداکثری خودروسازان با رعایت حداقلی استانداردها

سازمان استاندارد در یک دهه اخیر اقدامات نسبتاً خوبی را در راستای بهبود و ارتقای وضعیت کلی خودروهای تولید داخل انجام داده است. به عنوان مثال، ارائه استانداردهای ۸۵ گانه و الزام خودروسازان به استفاده از آنها در محصولات تولیدیشان، یا صدور دستور توقف تولید خودروهایی مانند پراید، پژو ۴۰۵ و پژو پارس به دلیل اینکه این خودروها دیگر توانایی پاس کردن استانداردهای لازم را نداشتند. اما هنوز هم برخی خودروها به شکل عجیبی در ایران تولید می‌شوند. در این گزارش به بررسی این خودروها و چرایی ادامه تولید آنها پرداخته‌ایم.

قانون پایستگی پلتفرم و تغییرات جزئی!

برخی خودروها در ایران هستند که همه مردم آنها را خواسته و ناخواسته دیده‌اند و می‌شناسند، اما نمی‌دانند که این خودروها چه زمانی برای اولین بار به ایران وارد شده‌اند. این خودروها از قانون پایستگی پلتفرم و تغییرات جزئی استفاده می‌کنند، به این معنا که ذات و اصل طراحی و فناوری آنها گاهی به ۵۰ سال پیش باز می‌گردد، اما هر سال برای اینکه در خط تولید باقی بمانند، دست‌خوش چند تغییر جزئی می‌شوند و به عنوان محصولی جدید که مطابق با استاندارد روز دنیا هستند، روانه خط تولید و سپس بازار و خیابان‌ها می‌شوند.

از مشهورترین این خودروها می‌توان به نیسان‌آبی، کامیون نارنجی رنگ معروف مرسدس بنز واگن‌هود، انواع خودروهای که بر اساس پراید ساخته شدند از تیبا تا اطلس و سهند، و همچنین وانت آریسان اشاره کرد.

اگر بخواهیم کمی نقادانه‌تر و تلخ‌تر به موضوع نگاه کنیم، باید بگوییم که تقریباً اغلب یا تمام محصولات خودروسازان داخلی ما در همین دسته قرار دارند، چراکه تمام محصولات ایران‌خودرو به‌جز تارا و ریرا بر اساس پلتفرم پژو ۴۰۵ و ۲۰۶ ساخته شده‌اند. محصولات سایپا نیز همگی همان پرایدهای فیس‌لیفت شده هستند به‌جز شاهین که بر اساس پلتفرم تویوتا یاریس ۲۵ سال پیش ساخته شده و موتور توربو پراید و TU5P با نام M16 را دارد.

اما دو خودروی نیسان وانت و کامیون مرسدس واگن هود، به‌قدری قدیمی و حتی ترسناک هستند که باور اینکه این خودروها هنوز در گوشه‌ای از جهان با اندکی تغییر همچنان تولید می‌شوند، برای خود نیسان و بنز هم عجیب است، هرچند که سایپا اندکی تغییرات نیسان آبی را به کشورهای آفریقایی صادر هم می‌کند.

پاسخ به دو سوال

آیا این خودروها هیچ‌جایگزینی ندارند؟
چرا سازمان استاندارد دستور توقف تولید این خودروها را نمی‌دهد؟

سوال بعدی این است که چرا سازمان استاندارد دستور توقف محصولات با ریشه قدیمی را با بررسی دقیق و ساختارمند به شکل جدی صادر نمی‌کند؟ آیا واقعاً نصب آپشن‌ها و سنسورهایی نظیر کنترل پایداری، نور و باران، پایش فشار باد لاستیک‌ها منجر به این می‌شود که نیسان‌جونیور یا همان نیسان آبی مشهور به خودرویی با کیفیت و ویژگی‌های یک تویوتا هایلوکس ۲۰۲۵ شود؟

یا در خودروهای سنگین با تغییر صفحه کیلومتر (کلاستر) از آنالوگ به دیجیتال یا اضافه کردن ادبلو و تغییر دریچه گاز از سیمی به برقی یا حتی تغییر سیستم سوخت‌رسانی در محصولات با ریشه قدیمی منجر به این می‌شود که کامیون‌های نارنجی خاطره‌انگیز واگن‌هود تبدیل به بنز آکتروس شود؟

پاسخ این سوال به قدری بدیهی است که هر کودکی به سادگی می‌تواند آن‌را پاسخ دهد، اما اینکه چرا تا به این لحظه سازمان استاندارد یا حتی پلیس راهور با توجه به اختیارات نظارتی خود نتوانسته‌اند، جلوی تولید این خودروها را بگیرند، جای سوال دارد.

از سوی دیگر، نکته تأسف‌برانگیز این است که هر دو این خودروها، خودروهای تجاری هستند و رانندگان آنها ساعت‌های طولانی را در جاده‌ها با خودرو سپری می‌کنند، اما متاسفانه به جای اینکه این افراد بتوانند از بروزترین و مجهزترین خودروها استفاده کنند، مجبور به استفاده از خودروهایی هستند که شاید در هر موزه‌ای هم یافت نشود.

تغییر مفهوم استاندارد برای خودروسازان ایران

اگر از این دو خودرو عبور کنیم، باید به بررسی تغییر مفهوم و کاربرد سازمان استاندارد در ایران بپردازیم. در واقع، الزام خودروسازان در به‌کار بردن این استانداردها در خودروهای تولیدی خود، توسط سازمان استاندارد در ابتدا امری کاملاً خوب و منطقی بود؛ اما امروزه و با گذشت زمان، خودروسازان از استانداردها به عنوان تکنیک و راه‌دررو برای تولید محصولات با ریشه قدیمی و پراستهلاک خود بهره می‌برند و فقط چند عامل و قطعه جزئی را برای پاس کردن استاندارد تغییر می‌دهند.

در نتیجه، اگر سازمان استاندارد واقعاً عزمی برای ارتقا یا بهتر بگوییم حفظ حداقل‌های استاندارد در صنعت خودروی ایران دارد، باید تدبیری جدید و جدی را در اسرع وقت تعریف و سپس پیاده‌سازی کند، اگر نه این خودروهای کهنه‌کار که تا الان با ۵ نسل از مردم ایران بوده‌اند، به راحتی تا ۵ نسل دیگر هم خواهند بود، اما قطعاً ۵۰ سال دیگر نیسان‌آبی با قیمت ۲۰ میلیارد تومان یا بالاتر عرضه خواهد شد، چراکه خودروسازان با هر بار تغییرات و اضافه کردن آپشن‌هایی که الزامی است، قیمت کارخانه خودروها را به شکلی عجیب افزایش می‌دهند.

حال باید دید که سازمان استاندارد و نهادهای نظارتی مربوطه در این راستا می‌توانند تغییری جدی و ملموس را انجام دهند یا خیر؟