چانگان موتورز ؛ از اسلحه سازی در قرن ۱۹ تا تولید خودروهای پیشرفته در قرن ۲۱

گروه خودروسازی چانگان در سال‌های اخیر پیشرفت‌های قابل توجهی داشته، طوری که اکنون جزو صادرکنندگان برتر خودروی چین محسوب می‌شود.

طبق آخرین داده‌های موجود، این شرکت با صادرات ۱۶۷,۵۷۵ خودرو در نیمه اول سال جاری، رتبه پنجم را به خود اختصاص داده است.

در گذشته نه‌چندان دور، محصولات چانگان چه از نظر طراحی و چه از لحاظ مشخصات فنی حرفی برای گفتن نداشتند. اما خودروهایی که این شرکت اکنون تولید می‌کند، در زمره مدل‌های با کیفیت چینی قرار می‌گیرند. چه چیزی باعث شده چانگان این جایگاه را پیدا کند؟ در مقاله حاضر با مرور تاریخچه این شرکت، سعی خواهیم کرد به سوال مذکور پاسخ دهیم.

شروع کار از سال ۱۸۶۲

وب‌سایت رسمی کمپانی تاریخ شکل‌گیری شرکت خودروسازی چانگان را به سال ۱۸۶۲ نسبت می‌دهد؛ یعنی بیش از بیست سال پیش از آنکه کارل بنز، مخترع آلمانی، نخستین خودرو را بسازد. شاید این موضوع کمی عجیب و غیرمنتظر به نظر برسد، اما باید گفت بسیاری از برندهای خودروسازی پیش از ورود به این عرصه، در زمینه‌های دیگری فعالیت داشته‌اند. چانگان این فاصله تاریخی را به اوج رسانده است. در واقع، بیش از یک قرن پس از ساخت نخستین خودروی «بنز پتنت موتور واگن»، چانگان به‌طور جدی وارد دنیای تولید خودرو شد.

اما چه اتفاق مهمی در سال ۱۸۶۲ افتاد که چانگان آن را سرآغاز تاریخ خود می‌داند؟ در این سال، لی هونگژانگ، سیاستمدار و فرمانده ارتش در واپسین سلسله امپراتوری چین (سلسله چینگ)، اداره‌ای با نام «اداره اسلحه خارجی شانگهای» تأسیس کرد. در آن زمان، امپراتوری چین با شورش‌های داخلی، نفوذ اروپایی‌ها و حملات ژاپنی‌ها روبرو بود؛ به همین خاطر، واردات سلاح و مهمات از خارج برای آنان اهمیت زیادی داشت. وظیفه این اداره، واردات انواع سلاح‌های مدرن از کشورهای خارجی بود. به مرور، این اداره به شهر سوجو و سپس به نانجینگ منتقل شد و نام آن به «اداره ساخت ماشین‌آلات جیالینگ» تغییر یافت. در این مکان، علاوه بر تجارت اسلحه، تولید سلاح نیز آغاز شد. در جنگ چین و فرانسه (۱۸۸۴ تا ۱۸۸۵) و جنگ اول چین و ژاپن (۱۸۹۴ تا ۱۸۹۵)، کارخانه اسلحه‌سازی جیالینگ یکی از مهم‌ترین تأمین‌کنندگان تسلیحات برای سلسله چینگ بود.

انتقال به چونگ کینگ و تغییر نام

با آغاز تهاجم دوباره ژاپن به چین در سال ۱۹۳۷ و اشغال مناطق گسترده‌ای از جمله شانگهای (که فاصله زیادی با نانجینگ نداشت)، این کارخانه برای امنیت بیشتر به شهر چونگ کینگ در مرکز چین منتقل شد و نام آن به «کارخانه اسلحه‌سازی بیست‌ویکم» تغییر یافت.

پس از پایان جنگ جهانی دوم و خروج ژاپنی‌ها از چین، در سال ۱۹۴۹ کمونیست‌ها به قدرت رسیدند و این کارخانه تحت نظارت وزارت صنایع نظامی و ارتش آزادی‌بخش خلق چین (PLA) قرار گرفت. این بار نام آن به «کارخانه ۴۵۶ اداره مرکزی تسلیحات» تغییر یافت.

نخستین قدم‌ها در عرصه خودروسازی

در اواخر دهه ۱۹۵۰، این کارخانه که همچنان در زمینه ساخت سلاح فعالیت می‌کرد، برای مدتی وارد حوزه خودرو شد. ابتدا مونتاژ تعدادی جیپ ویلیز از قطعات و خودروهای غنیمتی انجام گرفت، اما بعدها طرحی بومی بر اساس جیپ توسعه یافت. در سال ۱۹۵۷، تولید یک خودروی آفرود با نام چانگ ‌جیانگ ۴۶ آغاز شد و به همین مناسبت نام کارخانه به «کارخانه ساخت ماشین‌آلات چانگان» تغییر کرد.

تولید چانگ جیانگ تا سال ۱۹۶۳ ادامه یافت و در مجموع ۱۴۰۰ دستگاه از آن ساخته شد. سپس خط تولید به پکن منتقل شد و تولید آن توسط «کارخانه خودروسازی پکن» ادامه یافت. این خودرو به عنوان پیش‌زمینه مدل معروف بایک BJ212 شناخته می‌شود که تولید آن تاکنون ادامه دارد. پس از این انتقال، چانگان دوباره به تولید تسلیحات بازگشت.

تغییر مسیر در دهه ۱۹۸۰

دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ برای چین دوران پرآشوبی بود و عموم مردم زندگی سختی داشتند. اما این وضعیت سود زیادی عاید صنعت اسلحه‌سازی می‌کرد. پس از مرگ مائو در سال ۱۹۷۶ و روی کار آمدن رهبران میانه‌رو، اصلاحات اقتصادی و آرامش نسبی بازگشت.

این تغییرات باعث رکود در صنعت تسلیحات شد و شرکت مادر چانگان برای ادامه فعالیت کارخانه‌ها، به دنبال حوزه‌های جدید رفت. به موجب این امر، در اوایل دهه ۱۹۸۰ قراردادی با سوزوکی ژاپن برای تولید تحت لیسانس خودروهای این شرکت در چین امضا شد.

همکاری جدی با سوزوکی

توافق با سوزوکی به یکی دیگر از گروه‌های صنایع دفاعی چین، یعنی «صنایع هوایی چین» نیز کمک کرد. به این ترتیب، گروه تسلیحات مدل‌های سوزوکی را در کارخانه‌های چانگان، هوایهای، چینچوان، جیانگنان و جیانگبی تولید می‌کرد و گروه صنایع هوایی هم تولید را در کارخانه‌های چانگه، یونکوئه، هافی و دونگان انجام می‌داد.

علاوه بر تولیدکنندگان رسمی، برخی شرکت‌ها نیز نسخه‌های غیرقانونی این خودروها را می‌ساختند. تقریباً همه این تولیدکنندگان بر روی دو مدل تمرکز داشتند: آلتوی نسل دوم و سوزوکی کری/اِوِری نسل هشتم.

ادغام تاریخی چانگان و جیانگلینگ

در میان کارخانه‌های فعال، خیلی زود مشخص شد که چانگان پیشتاز است. فرماندهی نظامی تصمیم گرفت چانگان را با یکی دیگر از سازندگان تسلیحات با تاریخچه‌ای مشابه، یعنی کارخانه تولید ماشین‌آلات جیانگلینگ ادغام کند. شرکت جدید با نام گروه خودروسازی چانگان شکل گرفت، اتفاقی که اولین گام برای تبدیل شدن به یک خودروساز واقعی بود.

تولید آزمایشی در اواخر دهه‌ ۸۰ میلادی آغاز شد و از حوالی سال ۱۹۸۹ مدل چانگان کَری در بازار چین به فروش رسید. بنابراین، همانطور که در ابتدای مطلب اشاره شد، این اتفاق ۱۳۰ سال پس از تأسیس تجارت اسلحه در شانگهای رخ داد.

ورود به بازار خودروهای سبک و سازماندهی شرکت

در سال‌های بعد، چانگان شروع به ایجاد ساختار سازمانی مدرن کرد. نخستین گام، تشکیل جوینت ‌ونچر با سوزوکی بود. در اکتبر ۱۹۹۶، گروه خودروسازی چانگان یک شرکت هلدینگ به نام «چونگ چینگ چانگان اتومبیل» تأسیس کرد که بخش مهمی از فعالیت‌های خودروسازی از جمله جوینت ونچر با سوزوکی در آن متمرکز گشت. این شرکت در می ۱۹۹۷ در بورس شنژن عرضه اولیه شد و گروه خودروسازی چانگان حدود ۳۲ درصد از سهام خود را واگذار کرد. سوزوکی یکی از خریداران این سهام بود.

اصلاحات بزرگ در صنعت دفاعی چین

در اواخر دهه‌ ۹۰ میلادی، دولت چین تصمیم گرفت برای افزایش کارایی و سرعت نوآوری، صنعت دفاعی را که در پنج گروه متمرکز شده بود، به دو بخش رقیب تقسیم کند. به این ترتیب، شرکت صنایع تسلیحاتی چین به دو بخش شمال و جنوب تقسیم شد: گروه صنایع شمال چین و گروه صنایع جنوب چین.

چانگان به بخش جنوبی ملحق شد. جالب است که گروه صنایع جنوب همچنان در صنعت اسلحه فعال است، اما خودروهای چانگان و موتورسیکلت‌های جیالینگ نیز به همان اندازه اهمیت دارند. این گروه همچنین در حوزه‌های رباتیک، پنل خورشیدی و پزشکی نیز فعالیت دارد. گروه صنایع جنوب همچنان به ‌طور کامل در مالکیت دولت مرکزی چین است.

حدود ده سال بعد، چانگان ساختار فعلی خود را پیدا کرد. در آن زمان، این شرکت می‌خواست سهمی جدی از بازار رو‌ به ‌رشد خودروهای سواری چین با برند اختصاصی خود داشته باشد. برای دستیابی به این هدف، یک کارخانه جدید در نانجینگ ساخته شد و در پایان سال ۲۰۰۵ میلادی، سازماندهی مجدد و افزایش سرمایه صورت گرفت. گروه صنایع جنوب چین، شرکت تازه‌ای به نام گروه «خودروسازی چانگان چین» تأسیس کرد که تمامی سهام چونگ چینگ چانگان (شرکت تولیدکننده خودرو) را از هلدینگ قبلی، یعنی گروه صنایع چانگان خریداری کرد.

از آن پس، گروه خودروسازی چانگان چین به سهامدار عمده چونگ چینگ چانگان و شبکه گسترده شرکت‌های قطعه‌سازی، خدمات مالی و بازرگانی آن تبدیل شد. گروه صنایع قدیمی چانگان همچنان فعال است، اما بر صنعت دفاعی تمرکز دارد و همچنان برخی قطعات خودرو را نیز تولید می‌کند.

همکاری استراتژیک چانگان موتورز و سوزوکی

سوزوکی خیلی زود متوجه شد که چانگان در تولید خودرو کاملاً جدی است. از این رو دو شرکت در ژوئن ۱۹۹۳ یک جوینت‌ ونچر کامل تشکیل دادند که شامل ساخت کارخانه‌ای جدید شد. نخستین نتیجه این همکاری، تولید مدل آلتو بود که با نشان چانگان–سوزوکی و نام‌هایی مانند City Baby و Happy Prince فروش رفت.

به فاصله کمی مدل سوئیفت نیز به خط تولید اضافه شد، اما تنها با نشان سوزوکی به فروش رسید. خودروهای سواری بعدی همگی از طریق شبکه فروش سوزوکی عرضه شدند و تولید آلتو تا سال ۲۰۰۸ ادامه داشت.

گسترش فعالیت‌های چانگان موتورز

در بخش مینی‌ ون، شرایط متفاوت بود. چانگان از فناوری سوزوکی استفاده کرد، اما طراحی و بدنه اختصاصی خود را ایجاد نمود و این خودروها را با برند چانگان به بازار عرضه کرد. نخستین مدل، ژیشینگ بود که بعدها خانواده بزرگی از انواع و اندازه‌های مختلف آن تولید شد. این مینی‌ون‌ها موفقیت تجاری چشمگیری داشتند.

چانگان با گروه املاک کوا‌یوئه که در چونگ‌ چینگ مستقر بود، جوینت ‌ونچر دیگری راه‌اندازی کرد. این جوینت ونچر مینی‌ ون و کامیونت‌های خیلی ارزان‌قیمت را بر اساس مدل‌های قدیمی‌تر چانگان تولید می‌نمود.

برای تثبیت جایگاه خود در بازار خودروهای تجاری کوچک، چانگان در سال ۲۰۰۹ کل بخش خودروسازی صنایع هوانوردی چین را خریداری کرد. این خرید شامل سه شرکت چانگه، هافی و دونگان بود. چانگه و هافی پیشتر مانند چانگان، خودروهای سوزوکی را تحت لیسانس تولید می‌کردند و بیشتر مدل‌های آنها نسخه‌هایی از کری بودند. دونگان هم کارخانه تولید موتور برای هافی و دیگر خودروسازان چینی بود.

چالش‌ها و تغییرات پس از خرید

ادغام چانگه و چانگان از همان ابتدا پرتنش بود. مدیریت چانگان قصد داشت جوینت‌ ونچرهای خود با سوزوکی را با چانگه ادغام کند، اما مدیران چانگه مخالفت کردند. این اختلاف باعث کشمکش طولانی شد تا اینکه دولت استان جیانگشی (محل استقرار کارخانه چانگه) وارد عمل شد و در سال ۲۰۱۳ میلادی، چانگه را از چانگان جدا نموده و در نهایت به گروه بایک واگذار کرد.

در مورد هافی، شرایط بدتر هم بود و کار به جایی رسید که منحل شد. ظرفیت تولید این شرکت به خطوط تولید دیگر چانگان، از جمله جوینت‌ ونچر با فورد در هاربین، منتقل شد. اما برای دونگان، این خرید موفقیت‌آمیز بود. این شرکت که موتورهای کوچک تا ۱.۵ لیتر تولید می‌کرد، تحت مدیریت چانگان رشد نمود و امروز برای بسیاری از خودروسازان چینی موتور می‌سازد.

خروج سوزوکی از بازار چین

جوینت ‌ونچر چانگان و سوزوکی نزدیک به ۲۵ سال موفق بود، اما در سال ۲۰۱۸ میلادی سوزوکی تصمیم گرفت به‌ طور کامل از بازار چین خارج شود. این شرکت سهم خود را به چانگان فروخت، اما به چینی‌ها اجازه داد تا سال ۲۰۲۳ میلادی برخی مدل‌ها مانند S-Cross، ویتارا و الیویو را تحت لیسانس تولید کنند.

برای تأمین مالی بازخرید سهام سوزوکی، چانگان چین بیش از نیمی از سهام خود در چونگ چینگ چانگان را به شرکت مادر یعنی گروه صنایع جنوب چین منتقل کرد. در نتیجه، گروه صنایع جنوب به سهامدار اصلی شرکت خودروسازی چانگان تبدیل شد.

گسترش همکاری‌های جهانی چانگان؛ از فورد و مزدا تا پژو-سیتروئن

در سال ۲۰۰۱، شرکت خودروسازی چانگان برای گسترش تولید خودروهای سواری وارد یک سرمایه‌گذاری مشترک با کمپانی فورد موتور شد. نخستین محصول این همکاری، فورد فیستا بود؛ به فاصله کمی مدل‌های محبوب موندئو و فوکوس نیز به این پروژه مشترک پیوستند. به مرور، فورد مدل‌های بیشتری را به خط تولید اضافه کرد؛ از جمله کراس‌اوورهای پرفروش و حتی مدل اختصاصی بازار چین یعنی اسکورت.

پیوند چانگان، فورد، مزدا و ولوو در چین

در آن زمان، فورد همچنان سهامدار مزدا بود، به همین خاطر این سرمایه‌گذاری مشترک، تولید مزدا سری ۲ و سری ۳ را نیز آغاز کرد. این خودروها بر پایه پلتفرم مشترک فیستا و فوکوس ساخته می‌شدند. فورد حتی یک مدل اشتقاق‌یافته دیگر از فوکوس را با نام ولوو S40 و بعدتر مدل ولوو S80 را بر پایه موندئو به تولید رساند.

بحران مالی ۲۰۰۸ و تغییر مالکیت

با وقوع بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸، فورد دچار مشکلات اقتصادی شد و ناچار به فروش برخی زیرمجموعه‌های خود گردید. ولوو به ‌دست جیلی افتاد؛ با این حال، طبق توافقات صورت‌گرفته تولید S80 مدتی پس از تغییر مالکیت ولوو همچنان توسط شرکت مشترک با چانگان ادامه یافت.

سرانجام در سال ۲۰۱۲، فورد و مزدا مسیر خود را از هم جدا کردند. این جدایی در چین بازتاب زیادی داشت. مزدا پس از جدایی، بلافاصله سرمایه‌گذاری مشترک جدیدی را با چانگان آغاز کرد. در نتیجه، مدل‌های تولیدی در طول گذار به سال ۲۰۱۳ بدون توقف در خط تولید باقی ماندند.

دوران طلایی و افت فروش فورد در چین

پس از رکود، فورد به سرعت احیا شد و مدتی در بازار چین عملکرد موفقی داشت. این شرکت حتی مدل اختصاصی دیگری برای چین، یعنی فورد تاروس را معرفی کرد. اما از حدود سال ۲۰۱۸ فروش فورد به ‌شدت کاهش یافت و این برند مجبور شد با معرفی شاسی ‌بلندهای بیشتر به بازار بازگردد. در سال ۲۰۲۰ تولید نخستین مدل لینکلن در چین آغاز شد. پس از این مدل، دو مدل لوکس دیگر نیز عرضه شدند که تاکنون استقابل خوبی از آنها صورت گرفته است.

همکاری کم ‌سر و صدای چانگان و مزدا

همکاری چانگان با مزدا چندان پررنگ نبود و بیشتر به تولید مزدا ۳ و CX-5 محدود می‌شد. دلیل این امر با سرمایه‌گذاری بیشتر و روابط نزدیک‌تر مزدا با فاو (FAW) ارتباط داشت. به موجب این همکاری مزدا ۶ و چند کراس‌ اوور دیگر توسط گروه فاو تولید می‌شد. در سال‌های اخیر فروش مزدا در چین کاهش یافته و شایعاتی درباره ادغام دو سرمایه‌گذاری مشترک این شرکت شنیده می‌شود.

ماجرای همکاری با پژو-سیتروئن و برند دی اس (DS)

در سال ۲۰۱۱، گروه پژو-سیتروئن (PSA) برند لوکس DS را جدا کرد و بازار چین را هدف اصلی قرار داد. اگرچه دانگ ‌فنگ خودروهای پژو و سیتروئن را در چین تولید می‌کرد، اما PSA برای تولید DS، چانگان را انتخاب و کارخانه‌ای جدید در شنژن احداث نمود. معرفی مدل‌های خاص DS ابتدا موفق بود، اما از سال ۲۰۱۸ با افول فروش پژو و سیتروئن، برند DS نیز سقوط کرد. در نهایت، در سال ۲۰۲۰ چانگان و PSA کل این سرمایه‌گذاری را به گروه املاک هنگ کنگی بائوننگ فروختند.

بائوننگ که مالک برند کوروس (Qoros) است، تولید این خودروها را در شنژن ادامه داد و حتی مدل جدید DS9 را برای PSA ساخت. با این حال، همکاری فنی چانگان و PSA به ‌طور کامل قطع نشد و دو طرف یک پیکاپ مشترک توسعه دادند که نسخه چانگان آن در چین و نسخه پژو در آمریکای جنوبی عرضه می‌شود. این پیکاپ با نام چانگان F70، هانتر و پژو لندترک به فروش می‌رسد.

خودروهای داخلی و برندهای زیرمجموعه چانگان

در سال ۲۰۰۴، چانگان با شرکت JMC سرمایه‌گذاری مشترکی ایجاد کرد و برند لندویند (Landwind) را تأسیس نمود. این تجربه نخستین گام جدی چانگان در توسعه خودروهای سواری مستقل بود.

پس از بازسازی ساختاری و افزایش سرمایه در سال ۲۰۰۵، چانگان با هدف ورود به بازار رو به رشد داخلی، اولین خودروی خود به نام بن‌ بن (BenBen) را در سال ۲۰۰۶ معرفی کرد که بر پایه نسل هفتم سوزوکی آلتو ساخته شده بود. این خودرو مقدمه‌ای شد برای عرضه مدل‌های موفقی مانند یویشیانگ، ژیشیانگ، ایدو  و ریتُن. در اواسط دهه ۲۰۱۰، چانگان به موقع روی موج افزایش استقبال از مدل‌های شاسی‌ بلند سوار شد و با توسعه یک خانواده گسترده، میزان فروش خود را به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش داد.

شرکت چانگان برای هماهنگی با سلیقه‌ها و نیازهای مشتریان، چند برند زیر مجموعه ایجاد کرده است. در کنار برند اصلی که خود شامل سری Nevo می‌شود، محصولات چانگان با برندهای دیپال، آواتار و Kaicene نیز عرضه می‌شوند.

اگر بخواهیم وارد جزئیات شویم، باید بگوییم سری Nevo به مدل‌های مجهز به پیشرانه دارای افزایش دهنده برد حرکتی یا EREV اختصاص دارد. دیپال که در بازار داخلی با نام شنلان شناخته می‌شود، مخصوص خودروهای الکتریکی  است. برند آواتار هم برای مدل‌های لوکس و بالارده برقی پایه گذاری شده، شاید بدانید این برند حاصل همکاری چانگان، هواوی و شرکت باتری‌سازی CATL است. خودروهای تجاری و مینی‌ون‌های چانگان هم تحت برند Kaicene تولید می‌شوند.

سابقه حضور چانگان در ایران

چانگان از سال ۱۳۹۴ وارد بازار ایران باز شده است. کراس اوور کوچک CS35 و سدان ایدو اولین محصولاتی بودند که با همکاری سایپا در کشور ما عرضه شدند. از بین این دو مدل، کراس اوور CS35 توانست به موفقیت نسبی دست پیدا کرده و نام چانگان را در بازار مطرح کند. در حال حاضر هم CS35 پلاس به صورت وارداتی و اخیراً مونتاژی در ایران عرضه می‌شود. به غیر از این خودرو، کراس اوور چانگان CS55 و سری UNI هم در کشور ما حضور دارند، البته به تعداد کمتر. برنامه‌هایی هم برای عرضه پیکاپ هانتر پلاس تدوین شده است.

آینده چانگان

بر اساس آمارهای داخلی، چانگان در سال ۲۰۲۴ موفق شده نزدیک به ۲.۷ میلیون خودرو در سرتاسر جهان به فروش برساند. این رقم در مقایسه با سال ماقبل از رشد ۵.۱ درصدی حکایت دارد. نگاهی به آمار فروش این شرکت در سال‌های اخیر گویای آن است که استقبال از محصولات آن همواره روندی صعودی داشته؛ این امر به خوبی حرکت چانگان در مسیر درست را منعکس می‌کند.

به این هم باید اشاره کرد که به تازگی بحث ادغام چانگان و دانگ فنگ بسیار جدی شده و باید دید این پروسه به کجا خواهد رسید. با توجه به فاکتورهایی مثل کیفیت مطلوب، بهره‌مندی از مشخصات مناسب، ارائه امکانات قابل قبول، استهلاک پایین و البته ارزش در برابر قیمت بالا، اکثر محصولات چانگان در بین خودروهای چینی جزو گزینه‌های خوب و قابل اعتماد هستند. با تمرکز بیشتر بر طراحی‌های جذاب و فناوری‌های نوین، انتظار می‌رود روند صعودی چانگان چه در بازار داخلی و چه در بازارهای صادراتی ادامه‌دار باشد.