یک استاندارد و هزار دردسر؛ سنسور باد تایر (TPMS)

در چند سال اخیر، صنعت خودروی ایران شاهد تحولات اجباری متعددی بوده است که مستقیما بر سطح ایمنی و تکنولوژی خودروهای داخلی تاثیر گذاشته‌اند. یکی از مهم‌ترین این الزامات، تصویب و اجرای کامل استانداردهای ۸۵ گانه بود که خودروسازان را موظف کرد تا امکانات ایمنی پیشرفته‌ای را در محصولات خود نصب کنند. در میان این لیست، سامانه‌ای که شاید بیش از همه توجه مالکان خودروهای صفر کیلومتر را جلب کرده، سامانه پایش فشار باد تایر یا TPMS (Tire Pressure Monitoring System) است.

این سنسور که اکنون به یک ویژگی استاندارد در تمام خودروهای جدید تبدیل شده، در تئوری ابزاری فوق‌العاده است. TPMS وعده می‌دهد که با نمایش لحظه‌ای میزان فشار و دمای هر تایر، راننده را از خطر پنچری، کاهش باد تایر و پیامدهای فاجعه‌بار آن آگاه سازد. این سیستم، در نگاه اول، امنیت، اقتصاد سوخت و حتی عمر مفید تایر را تضمین می‌کند. اما حقیقت میدانی این است که تجربه کاربر با TPMS، فاصله‌ای چشمگیر با این تعریف دلنشین دارد. آنچه باید یک ابزار ایمنی هوشمند باشد، امروز به یک عامل ایجاد خطا، سردرگمی و در نهایت، نادیده گرفته شدن تبدیل شده است.

هدف سازمان‌های استاندارد ایران از اجباری کردن نصب TPMS، کاملا روشن و حیاتی است: ارتقاء ایمنی عمومی و کاهش حوادث جاده‌ای. اصلی‌ترین مزیت، هشدار سریع در هنگام افت ناگهانی فشار باد است. این ویژگی می‌تواند از پارگی تایر در سرعت‌های بالا که معمولا منجر به از دست رفتن کنترل خودرو می‌شود، جلوگیری کند. بهینه‌سازی مصرف سوخت موضوع مهم دیگری است که در اثر آن تایری که فشار باد آن کمتر از حد استاندارد باشد، سطح تماس بیشتری با جاده پیدا کرده و مقاومت غلتشی را افزایش می‌دهد. TPMS به راننده کمک می‌کند تا همیشه باد تایر را در محدوده بهینه نگه داشته و بدین ترتیب، مصرف سوخت خودرو را مدیریت کند. رانندگی با تایر کم‌باد باعث سایش ناهمگون و زودرس کناره‌های تایر می‌شود. اطلاع‌رسانی مستمر سنسور، به حفظ الگوی سایش یکنواخت و افزایش طول عمر اقتصادی تایر کمک می‌کند.

این اطلاعات دقیق و لحظه‌ای، در هر لحظه وضعیت سلامتی تایرهای خودرو را از طریق صفحه کیلومتر یا نمایشگر مرکزی به اطلاع راننده می‌رساند و تا اینجای ماجرا، همه چیز مطابق با استاندارد جهانی پیش می‌رود.

مشکلات TPMS دقیقا از جایی آغاز می‌شوند که هوشمندی سامانه به حساسیت آزاردهنده و غیرضروری تبدیل می‌شود. در عمل، این سنسورها خطاهای بسیار زیادی دارند که به‌طور مستقیم بر اعتماد کاربر به این ابزار مهم ایمنی، تاثیر منفی گذاشته است.

۱. پدیده “خطای تغییر دما”: دلیل اصلی سردرگمی

اصلی‌ترین و رایج‌ترین علت خطاهای مکرر TPMS، چیزی نیست جز تغییرات دمایی محیط و تایر.

فشار گاز درون تایر با دما رابطه مستقیم دارد؛ این همان چیزی است که با قانون گازهای ایده‌آل توصیف می‌شود. یک ظاهر پاییزی که دمای محیط در بیشترین حالت خود قرار دارد، فشار باد تایر را به حداکثر می‌رساند. اما همین خودرو، چند ساعت بعد در شب دمای پایین‌تری را تجربه خواهد کرد. این کاهش دما، باعث کاهش فشار داخلی تایر می‌شود و سنسور این تغییر را به عنوان یک وضعیت غیرعادی و گاهی خطرناک تفسیر کرده و بلافاصله چراغ خطا را روشن می‌کند.

راننده با دیدن این هشدار، ممکن است مجددا فشار را تنظیم کند، درحالی‌که باد تایر از اساس درست بوده و تنها افزایش دما باعث تغییر فشار شده است. این روند تکراری باعث می‌شود که کاربر دائما شاهد هشدارهای بی‌مورد باشد.

۲. کوبش و ناراحتی ناشی از “زیاد زدن باد”

حساسیت بالا و خطاهای پی‌درپی TPMS به یک معضل فرهنگی در مکان‌های خدماتی نیز دامن زده است. بسیاری از مغازه‌های پنچرگیری و آپاراتی، که از میزان حساسیت این سنسورها آگاه هستند، ترجیح می‌دهند برای جلوگیری از بازگشت مشتری و خاموش شدن چراغ خطا، عمدا بین ۲ تا ۴ واحد باد بیشتر از حد استاندارد به تایر بزنند.

این راه‌حل موقت، هرچند چراغ خطا را خاموش می‌کند، اما خود مشکلات جدیدی را به بار می‌آورد:

• کوبش و سلب آرامش: فشار باد بیش از حد استاندارد باعث سفت شدن تایر و کاهش خاصیت ارتجاعی آن می‌شود. نتیجه این کار، انتقال شدید ضربات جاده به داخل کابین و حس کوبش آزاردهنده است.
• عملکرد ضعیف تایر: فشار باد زیاد، سطح تماس واقعی تایر با جاده را کاهش داده و بر هندلینگ و پایداری خودرو، به‌ویژه در پیچ‌ها و سطوح لغزنده، تاثیر منفی می‌گذارد.

۳. بی‌اعتمادی کاربر و عملکرد ناقص سامانه

مجموع این عوامل باعث شده است که کارکرد اصلی TPMS مخدوش شود. وقتی یک سیستم ایمنی، در اکثر مواقع در حال اعلام یک خطای غیرواقعی است، راننده به‌صورت ناخودآگاه هشدار آن را نادیده می‌گیرد. درنتیجه، در شرایطی که واقعا افت فشار خطرناک رخ داده باشد، سیستم دیگر آن کارکرد هدفی را که سازمان استاندارد برای آن در نظر گرفته بود، نخواهد داشت، زیرا کاربر به فرض اینکه دوباره یک خطای دمایی است، توجهی به هشدار نمی‌کند.

علاوه بر این، مشکلات نرم‌افزاری نیز مشاهده می‌شود؛ گاهی بدون دلیل واضح، سنسور یکی از چرخ‌ها از دسترس خارج شده و داده‌ای ارسال نمی‌کند. این وضعیت اغلب راننده را وادار به خاموش و روشن کردن مجدد خودرو می‌کند تا شاید سنسور مجددا شناسایی شود.

راه‌حل تخصصی: پایداری با نیتروژن

برای مقابله با اصلی‌ترین منبع خطاهای TPMS – یعنی تغییرات دمایی – یک راه‌حل تخصصی و مؤثر وجود دارد: جایگزینی هوای معمولی با گاز نیتروژن خالص.

1. پایداری دمایی بالا: نیتروژن (N2) نسبت به هوای معمولی که ترکیبی از اکسیژن، نیتروژن و بخار آب است، دارای حساسیت بسیار کمتری نسبت به تغییرات دمایی است. این پایداری حرارتی، باعث می‌شود نوسانات فشار داخلی تایر در مواجهه با گرم و سرد شدن محیط یا رانندگی، به حداقل برسد. با کاهش نوسان فشار، چراغ خطای TPMS به‌صورت چشمگیری کمتر روشن خواهد شد.
2. کاهش نشتی (Retention): مولکول‌های گاز نیتروژن نسبت به مولکول‌های هوا و بخار آب، دارای اندازه بزرگ‌تری هستند. این خاصیت مولکولی باعث می‌شود نشت گاز از طریق دیواره‌های لاستیک به‌صورت محسوسی کم‌تر انجام شود. در نتیجه، تایر مدت‌زمان بیشتری فشار باد تنظیم شده خود را حفظ می‌کند.

استفاده از نیتروژن به راننده این امکان را می‌دهد که با اطمینان بیشتری به داده‌های TPMS اعتماد کند، چرا که هشدارهای دریافتی اغلب واقعی و نیازمند توجه خواهند بود.

برای استفاده صحیح از این تکنولوژی، توصیه می‌کنیم که کاربران در صورت مشاهده خطاهای مکرر، حتما از باد نیتروژن استفاده کنند تا از نوسانات دمایی فشار در امان بمانند. بدین ترتیب، TPMS از یک منبع اعصاب‌خردکن به یک ابزار ایمنی قابل اعتماد تبدیل خواهد شد.

شما چه تجربه‌ای از TPMS و خطاهای آن در خودروی خود داشته‌اید؟ آیا تا به حال مجبور به تنظیم باد اضافی شده‌اید؟ دیدگاه‌های خود را در این بخش با ما و سایر خوانندگان چرخان به اشتراک بگذارید.

کپی لینک لینک کپی شد