راهنمای کامل انواع روغن موتور ؛ تفاوت روغن‌ ها، اعداد روی بسته‌بندی

روغن موتور یکی از اجزای مهم در سیستم روانکاری خودروها است که حتما باید در انتخاب آن دقت کرد. در ادامه نکاتی در مورد آن خواهیم گفت.

تا به حال به این فکر کرده‌اید که اعداد روی بسته بندی روغن موتور به چه معنا هستند؟ یا تفاوت بین روغن سنتتیک و روغن معمولی چیست؟ خب، دیگر اگر هنوز پاسخ روشنی برای این سوالات پیدا نکرده اید در ادامه به طور کامل و قابل فهم برای شما توضیح داده می شود.

موتورهای احتراق داخلی (ICE) برای جلوگیری از تماس مستقیم قطعات فلزی متحرک درون خود به روان‌کاری نیاز دارند. خودروها و کامیون‌هایی که با موتور احتراق داخلی کار می‌کنند، برای انجام این کار به روغن موتور متکی هستند. درست همان‌طور که غضروف از ساییده شدن مفاصل و استخوان‌های بدن جلوگیری می‌کند، روغن نیز مانع از آن می‌شود که پیستون‌ها و سیلندرهای موتور به یکدیگر ساییده شوند. اگر موتوری را برای مدتی طولانی با مقدار کمی روغن یا بدون روغن روشن نگه دارید، دیر یا زود از کار می‌افتد و قفل می‌کند.

تا اینجا ساده به نظر می‌رسد، درست است؟ اما صبر کنید، هنوز به پایان نرسیده‌ایم. هرکسی که مقابل قفسه‌های پر از انواع روغن در فروشگاه ایستاده باشد می‌داند که روغن موتور، یک محصول یکسان برای همه نیست. علاوه بر برندهای مختلف، وزن‌ها و انواع گوناگونی از روغن نیز وجود دارد. پس این اعداد دقیقاً به چه معنا هستند؟ و چه چیزی یک نوع روغن را از نوع دیگر متمایز می‌کند؟

توضیح وزن روغن‌ها

احتمالا بیشترین آیتمی که دیده اید اینها هستند:
۱۰W-۳۰، ۱۵W-۴۰، ۲۰W-۵۰. مطمئنیم قبلاً این اعداد را دیده‌اید. اما واقعاً چه معنایی دارند؟ شاید هیچ‌کس نمی‌داند و شرکت‌های بزرگ نفتی فقط این اعداد را روی بطری‌های روغن می‌نویسند تا مردم را گیج کنند!

واقعیت این است که برخی افراد دقیقاً می‌دانند این اعداد چه معنایی دارند و اگر در حال خواندن این مطلب هستید به‌زودی به جمع همان افراد خبره خواهید پیوست. این اعداد نشان‌دهنده «وزن روغن» هستند که با نام ویسکوزیته یا گران روی نیز شناخته می‌شود. ویسکوزیته در واقع معیاری است از اینکه یک مایع با چه آزادی و روانی جریان پیدا می‌کند. هرچه عدد بالاتر باشد، ویسکوزیته بیشتر است؛ یعنی مایع در برابر جریان یافتن مقاومت بیشتری دارد. برای نمونه، شیره غلیظ‌تر از آب است، پس ویسکوزیته بالاتری دارد.

از آن‌جا که خودروهای مدرن برای کارکرد در دامنه‌ی وسیعی از دماها طراحی شده‌اند، روغن آن‌ها نیز باید همین ویژگی را داشته باشد. روغن موتور باید در دمای پایین به اندازه کافی رقیق باشد تا هنگام استارت زدن در صبحی بسیار سرد بتواند از موتور محافظت کند اما در عین حال نباید آن‌قدر رقیق باشد که در دمای بالای کارکرد نتواند از اجزای داخلی موتور محافظت کند.

برای نمونه روغن ۱۰W-۳۰ را در نظر بگیرید. عدد اول (۱۰) نشان‌دهنده میزان ویسکوزیته روغن در حالت سرد یعنی حدود منفی ۱۸ درجه سلسیوس (در دمای صفر درجه فارنهایت) است و عدد دوم (۳۰) میزان ویسکوزیته در دمای ۱۰۰ درجه سلسیوس (یا ۲۱۲ درجه فارنهایت) را نشان می‌دهد. برای توضیح دقیق‌تر باید گفت که این به آن معنا نیست که روغن واقعاً در دمای انجماد از حالت گرم خود رقیق‌تر است، بلکه بدین معناست که در دمای پایین مانند روغن با وزن ۱۰ رفتار می‌کند و در دمای کاری موتور مانند روغن با وزن ۳۰ عمل می‌کند.

محصولاتی که پس از عدد اول خود حرف W دارند، برای استفاده در زمستان طراحی شده‌اند. اگر فقط یک عدد روی بسته‌بندی روغن نوشته شده باشد، آن روغن از نوع «تک‌درجه‌ای» یا Single-weight است، اما چنین روغنی را در هیچ خودرویی که از کارخانه بیرون می‌آید نخواهید دید. موتورهای جدید معمولاً برای استفاده از روغن‌هایی با ویسکوزیته پایین‌تر طراحی می‌شوند، زیرا این ویژگی به کاهش اصطکاک داخلی کمک می‌کند و در نتیجه مصرف سوخت را کاهش داده و باعث می‌شود موتور بتواند با استانداردهای سخت‌گیرانه‌ی بهره‌وری سوخت مطابقت داشته باشد.

اما شاید بپرسید: «چطور ممکن است یک مایع دو ویسکوزیته متفاوت داشته باشد؟» پاسخ در شیمی نهفته است.

افزودنی‌هایی که به روغن اضافه می‌شوند باعث می‌گردند روغن در دماهای مختلف رفتار متفاوتی از خود نشان دهد. این افزودنی‌ها به ما اجازه می‌دهند در سرمای شدید زمستان خودرو را روشن کنیم و همان خودرو را چند ماه بعد در گرمای سوزان تابستان و در حالی که پر از بار و وسیله است بدون مشکل برانیم. تمام این شرایط متفاوت تنها با همان نوع روغن و همان مشخصات ممکن می‌شود که در سراسر موتور جریان دارد.

روغن سنتتیک در برابر روغن معمولی

روغن‌ها از نظر ترکیب شیمیایی نیز دسته‌بندی می‌شوند و به دو نوع معمولی (Conventional) و سنتتیک (Synthetic) تقسیم می‌گردند. روغن معمولی یا همان روغن معدنی از فرآورده‌های نفتی طبیعی ساخته می‌شود. در مقابل، روغن‌های سنتتیک یا از ترکیبی از مواد ساخته‌شده در آزمایشگاه و ترکیبات طبیعی به نام سنتتیک ترکیبی یا Synthetic Blend تشکیل شده‌اند، یا به‌صورت کامل از مواد مصنوعی و ساخته‌شده توسط انسان تولید می‌شوند که به آن Full Synthetic گفته می‌شود. تقریباً تمام خودروهای جدید امروزی از روغن کاملاً سنتتیک استفاده می‌کنند و روغن با مشخصه‌ی ۰W-۲۰ احتمالاً رایج‌ترین نوع در میان آن‌ها است.

به خودروی خود همان چیزی را بدهید که می‌خواهد

می‌دانید که هرچند مطالب بالا تا حدودی کارگشا بوده اند اما شاید هنوز مهم‌ترین سؤال شما بی‌پاسخ مانده باشد: «چه روغنی باید در خودروی خود بریزم؟» پاسخ ما ساده است: توصیه‌ی سازنده را دنبال کنید. برای پیدا کردن این اطلاعات باید دفترچه راهنمای خودرو را پیدا کرده و آن را ورق بزنید. البته در برخی خودروها این اطلاعات در داخل محفظه موتور نیز درج شده است؛ معمولاً در نزدیکی درپوش محل ریختن روغن یا در کنار میله اندازه‌گیری سطح روغن.

برخی خودروسازان چند نوع روغن مختلف را پیشنهاد می‌کنند که هرکدام برای شرایط کاری و محیطی متفاوتی مناسب‌اند. اگر خودروی شما در این دسته قرار دارد بهتر است روغنی را انتخاب کنید که بیشترین تطابق را با شرایط رانندگی و آب‌وهوای شما دارد. البته هیچ‌کس شما را مجبور به پیروی از توصیه‌ی سازنده نمی‌کند اما به باور ما رعایت آن بهترین کار ممکن است.

چه زمانی می‌توان از توصیه‌ی سازنده فاصله گرفت

البته هر قانونی استثناهایی دارد و پیروی از توصیه‌ی سازنده درباره نوع روغن موتور نیز از این قاعده مستثنا نیست. برای مثال رانندگی در شرایط آب‌و‌هوایی بسیار گرم یا بسیار سرد یا استفاده از خودرو در پیست مسابقه از جمله مواردی هستند که ممکن است نیاز به استفاده از روغنی متفاوت با پیشنهاد سازنده داشته باشند. در چنین شرایطی ممکن است لازم باشد برای رانندگی در سرمای شدید از روغنی با ویسکوزیته پایین‌تر، یا برای رانندگی در گرمای زیاد از روغنی با ویسکوزیته بالاتر استفاده کنید. همچنین در صورت شرکت در رویدادهای رسمی پیست، می‌توان از روغن‌های سنگین‌تر مخصوص مسابقه بهره برد.

با این حال پیش از آن‌که چنین تصمیمی بگیرید مطمئن شوید که به انتخاب خود و پیامدهای احتمالی آن آگاه هستید؛ چراکه این کار می‌تواند به معنای باطل شدن گارانتی خودرو یا حتی آسیب رساندن به موتور باشد.

جمع‌بندی

روغن موتور قلب تپنده‌ی سلامت هر خودرویی است و شناخت درست از انواع آن، تفاوت‌های بین روغن‌های سنتتیک و معمولی و مفهوم اعدادی مانند ۱۰W-۳۰ یا ۰W-۲۰ می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در طول عمر و عملکرد موتور داشته باشد. این اعداد در واقع نشان‌دهنده‌ی ویسکوزیته یا غلظت روغن در دماهای مختلف هستند و انتخاب اشتباه آن‌ها ممکن است به آسیب‌های جدی در موتور منجر شود. امروزه اغلب خودروهای مدرن به روغن‌های تمام‌سنتتیک نیاز دارند که مقاومت بالایی در برابر دما و سایش دارند و به بهبود مصرف سوخت نیز کمک می‌کنند. با این حال بهترین راه همیشه پیروی از توصیه‌ی سازنده‌ی خودرو است؛ چرا که او دقیق‌تر از هر کسی می‌داند موتور شما با چه نوع روغنی بهترین عملکرد را خواهد داشت.

اگر در شرایط خاصی رانندگی می‌کنید، مانند سرمای شدید زمستان، گرمای طاقت‌فرسای تابستان یا استفاده از خودرو در پیست مسابقه، ممکن است نیاز به انتخاب روغنی متفاوت از پیشنهاد کارخانه داشته باشید. اما پیش از هر تصمیمی، باید پیامدهای آن را بدانید تا نه گارانتی خودرو از بین برود و نه موتور آسیب ببیند.

در نهایت دانستن این نکات ساده اما حیاتی، تفاوت بین موتوری سالم و پرقدرت با موتوری فرسوده و پرهزینه را رقم می‌زند. پس اگر می‌خواهید خودروی شما همیشه نرم، بی‌صدا و پرتوان کار کند از همین امروز با دقت بیشتری روغن موتور مناسبش را انتخاب کنید.