چرا هیچ وانتی نمی‌ تواند جای نیسان آبی را در ایران بگیرد؟

موتور اصلی نیسان آبی، چهار سیلندر خطی است و از خانواده موتورهای معروف Z نیسان محسوب می‌شود. معروف‌ترین نمونه آن موتور Z24 است با حجم دقیق ۲۳۸۹ سی‌سی، که به خاطر طراحی تنفس طبیعی، کاربراتوری بودن و نسبت تراکم پایین، به‌شدت در برابر شرایط سخت مقاوم است. با هر نوع بنزین و روغنی کار می کند، با شرایط آب و هوایی مختلف سازگار است، قطعات آن به وفور یافت می شوند و در هر شهری مکانیک آن پیدا می شود.

این موتور شاید از نظر فناوری بسیار قدیمی باشد اما از نظر دوام یک افسانه است. نه به ECU پیچیده‌ای نیاز دارد نه به سنسورهای متعدد. حتی اگر سیستم برق ضعیف شود یا فیلترها قدیمی باشند موتور همچنان روشن می‌شود و به کارش ادامه می‌دهد.

تعمیرکاران محلی از شمال تا جنوب کشور با چشم بسته می‌توانند آن را باز و تعمیر کنند. در بسیاری از روستاها نیسان آبی تنها خودرویی است که بدون نیاز به دستگاه دیاگ، فقط با آچار و تجربه تعمیر می‌شود. همین ملاحظات تا حدود زیادی در آپدیت هایی که برای پیشرانه نیسان آبی در سال های بعد انجام شد نیز در نظر گرفته شد. اگرچه نیسان آبی به پیشرانه های دیزلی و انژکتوری هم ارتقا یافت اما اصل و اساس و سادگی آن دست نخورده باقی ماند. گیربکس آن نیز یک جعبه ‌دنده چهار ‌سرعته مکانیکی است، با ضرایب سنگین و استحکام فوق‌العاده. انتقال قدرت به دیفرانسیل عقب انجام می‌شود و همین ساختار ساده باعث شده که نیسان بتواند در مسیرهای پرشیب یا بار سنگین بدون هیچ دردسری حرکت کند.

شاید به همین دلیل باشد که خودروهای جایگزین مانند کارا یا پادرا پلاس به سرعت کار رفتند و نتوانستند اطمینان رانندگان را جلب کنند. نیسان آبی به‌دلیل ساختار ساده‌اش در شرایط سخت (سوخت نامناسب، گرمای زیاد، فشار کاری بالا) بسیار قابل‌اعتمادتر باقی مانده است.

 شاسی فولادی و فنرهای شمش؛ فرمول قدرت باربری افسانه‌ای

اگر از زیر نیسان آبی به آن نگاه کنید انگار به زیر یک کامیون کوچک سرک کشیده‌ اید. شاسی آن از نوع نردبانی فولادی با تیرهای ضخیم و مقاطع سنگین است. همین شاسی راز تحمل وزن‌های غیرعادی است. در حالی که ظرفیت اسمی حمل بار آن حدود دو تن است، رانندگان قدیمی  تا چهار تن بار روی آن می‌گذارند. از هندوانه تا آجر، از آهن تا سیب‌زمینی و باز هم حرکت می‌کند.

سیستم تعلیق عقب با فنرهای شمش چند لایه طراحی شده و این یعنی تحمل بار زیاد بدون شکستن یا افت ارتفاع. در مقابل، وانت‌های مدرن‌تر با سیستم تعلیق نرم ‌تر برای راحتی سرنشین طراحی شده‌اند اما در ایران نه جاده ها با سیستم تعلیق مهربانند و نه بارها الزاما سبک و مناسب وانت میان سایز هستند.

در واقع جاده و اقتصاد ایران طوری است که فقط خودرویی مثل نیسان آبی می‌تواند از پس آن بربیاید. وانت‌های جدید در همان سال اول یا کمک‌فنر می‌شکنند یا اتاق تاب برمی‌دارد، اما نیسان آبی در بدترین شرایط هم استوار می‌ماند. حتی اتاق آن با ورق‌های ضخیم فولادی ساخته شده است؛ نه از پلاستیک و فیبر. به همین دلیل اگر تصادف هم کند با یک چکش و جوشکاری دوباره سرپا می‌شود. همین تعمیرپذیری بالا باعث شده که حتی نیسان‌های دهه شصت هنوز در جاده‌ها دیده شوند.

 اقتصاد و عقلانیت مردمی پشت محبوبیت

رانندگان باربری، کشاورزان و مشاغل سنتی در ایران با ماشین احساساتی برخورد نمی‌کنند؛ ماشین برایشان ابزار است، نه یک وسیله لوکس برای تردد. بنابراین وقتی پای ابزار به میان می‌آید، معیارشان فقط «خرج و بازده» است.

نیسان آبی از نظر اقتصادی دقیقاً همان چیزی است که این قشر می‌خواهد. قطعات آن در هر شهری پیدا می‌شود. تعمیرش ساده است. مصرف و استهلاک قابل پیش‌بینی دارد و مهم‌تر از همه اگر خراب هم شود با هزینه‌ ای بسیار ناچیز دوباره راه می‌ افتد. برای مقایسه یک موتور نیسان آبی را می‌توان با هزینه‌ ای کمتر از ده میلیون تومان تعمیر اساسی کرد. اما اگر بخواهی همین کار را با یک موتور چینی مدرن انجام دهید باید چند برابر بپردازید. همین محاسبه ساده باعث شده که نیسان آبی هنوز در سال ۱۴۰۴ پرفروش‌ ترین وانت کشور باشد. مردم به آن اعتماد دارند؛ چون می ‌دانند در بدترین شرایط اقتصادی، این وانت زمینشان نمی‌زند.

 نیسان آبی و فرهنگ ایرانی؛ از خاطره تا اسطوره

نیسان آبی فقط در خیابان ‌ها نیست؛ در ذهن مردم جا دارد. در فیلم‌ها و سریال ‌ها، راننده نیسان معمولاً نماد مردی زحمت‌کش، صادق و مقاوم است. در ترانه‌ها و شوخی‌ها، «نیسان آبی» به نمادی از استقامت تبدیل شده است. حتی رنگ آبی خاص بدنه ‌اش چنان مشهور شده که وقتی می‌گوییم “آبی نیسانی”، همه دقیقاً می ‌دانند منظور چیست.

در واقع نیسان آبی دیگر یک خودرو نیست، یک «شخصیت ملی» است. هر راننده‌ ای که پشت فرمان آن می‌ نشیند، بخشی از این میراث را حمل می‌کند.

خیلی‌ها از کودکی خاطره دارند: پدرشان با نیسان بار می ‌برد، عموشان با آن محصولات کشاورزی می‌ فروخت یا در عروسی‌ های محلی، نیسان‌ها را با گل و روبان تزئین می ‌کردند. این وانت بخشی از هویت اجتماعی ایران شده است؛ درست مثل پیکان در دهه های گذشته، اما با دوام‌تر و زنده‌تر.

 تلاش‌های بی‌ثمر برای جایگزینی

در سال‌های اخیر شرکت زامیاد و دیگر خودروسازها چندین بار تلاش کرده‌اند تا جایگزینی برای نیسان آبی بسازند. مدل‌هایی مثل پادرا، پادرا پلاس، کارون و حتی وانت‌ های چینی نظیر کاپرا ۲ یا فوتون تونلند معرفی شدند. اما نتیجه چه شد؟ هیچ‌کدام نتوانستند آن محبوبیت را تکرار کنند. چرا؟ چون جایگزین کردن نیسان فقط به معنی ساخت یک وانت قوی‌ تر نیست؛ باید فلسفه، اقتصاد و نیاز سنجی پشت آن را هم درک کرد.

وانت‌های جدید اگرچه از نظر ایمنی، امکانات و ظاهر مدرن‌ترند اما از نظر دوام، هزینه نگهداری و اعتماد عمومی شکست خورده‌اند. مردم هنوز وقتی می‌خواهند ماشینی برای کار واقعی بخرند، می‌گویند یه نیسان آبی بگیر، خیالت راحت باشه!

زامیاد در نسخه‌های جدید طول اتاق را افزایش داده تا سرنشینان راحت تر باشند، سیستم ترمز ABS و کیسه هوا را اضافه کرده است، سیستم های کمکی راننده را افزوده و به طور کلی سعی در استاندارد سازی داشته است اما حتی این تغییرات هم نتوانسته‌اند هویت اصلی وانت را تغییر دهند. خریداران هنوز همان موتور Z24 و همان بدنه قدیمی را می‌خواهند؛ چون برایشان کارایی مهم‌تر از لوکس بودن است.

 نیسان آبی در برابر زمان

در جهانی که همه ‌چیز به سمت برقی شدن پیش می‌ رود شاید عجیب به نظر برسد که خودرویی با طراحی دهه ۶۰ میلادی هنوز در حال تولید است. اما واقعیت ایران متفاوت است. هنوز در بسیاری از نقاط کشور جاده‌ها ناهموارند، سوخت مناسب یا برق در دسترس نیست و تعمیرکار متخصص خودروهای جدید وجود ندارد. در چنین شرایطی نیسان آبی مثل سربازی وفادار است که با وجود سن بالا هنوز در خط مقدم کار می‌کند. او خودش را با شرایط ایران وفق داده: ساده، مقاوم، قابل ‌تعمیر و حاضر برای هر مأموریتی. وانت‌های مدرن ممکن است در اروپا یا ژاپن انتخاب منطقی‌ تری باشند، اما در ایران، منطق بقا حکم می‌ کند که هنوز نیسان آبی پادشاه باشد.

قهرمانی که هنوز نفس می‌کشد

نیسان آبی شاید از نظر طراحی، ایمنی یا فناوری با وانت‌های روز دنیا فاصله داشته باشد اما از نظر «اعتماد، دوام و کارایی» هنوز بی‌رقیب است. او یادگار دورانی است که ماشین‌ها برای دوام ساخته می ‌شدند، نه برای فروش بیشتر.

در کشوری که جاده‌هایش سخت و اقتصادش شکننده است نیسان آبی هنوز نماد پایداری و نان آوری است. همگان می دانند که از لحاظ منطقی کاملا از رده خارج است اما هیچکس نمی تواند جایگزینی متناسب با شرایط برای آن پیدا کند. صدای غرش موتوش هنوز همان نوایی است که دهه‌ها است شنیده می‌شود. نوایی از کار، رنج و زندگی واقعی.