آلودگی هوا ؛ پازل گمشده رویداد شهری تهران ۲۰۲۵

آلودگی هوا در روز برگزاری رویداد شهری تهران ۲۰۲۵ به بحران اصلی شهر تبدیل شد و سخنان شهردار درباره توسعه، نتوانست این واقعیت را پنهان نکرد.

تناقض بزرگ میان مراسم رسمی و آلودگی هوا تهران

به گزارش آخرین خودرو، در روز ششم آذر ۱۴۰۴، درست زمانی که تهران زیر فشار سنگین آلودگی هوا ایستاده بود و شاخص های ذرات معلق در محدوده ناسالم و نزدیک به خیلی ناسالم ثبت شدند، آیین افتتاحیه رویداد شهری تهران ۲۰۲۵ و مسابقه خشت طلایی با حضور گسترده مهمانان داخلی و خارجی برگزار شد. گزارش های رسانه ای، شکوه برنامه، حضور هیات های مهمان و سخنان شهردار را به صورت کامل پوشش دادند، اما در همان زمان، مردم در خیابان ها و شبکه های اجتماعی تصویر دیگری از پایتخت تجربه می کردند؛ تصویری از هوای تیره، هشدارهای جدی پزشکی، تعطیلی مدارس، و نگرانی فراگیر شهروندان. داده های شرکت کنترل کیفیت هوا شاخص های روزانه بالاتر از ۱۵۰ تا ۱۷۰ را نشان داد؛ اعدادی که معنای واضحی دارند: ناسالم برای همه گروه ها و در برخی ساعات نزدیک به وضعیت خیلی ناسالم. این شکاف آشکار میان فضای رسمی مراسم و واقعیت آلودگی هوا یک تناقض محوری ایجاد کرد که سوال های زیادی را درباره شیوه مواجهه مدیریت شهری با بحران روز شهر برانگیخت.

خشم شهروندان از تصاویر عملیات آلاینده در اوج آلودگی

همزمان با برگزاری مراسم، ویدیوها و عکس های متعددی در شبکه های اجتماعی منتشر شد که عملیات عمرانی غیراستاندارد، قیرسوزی های دودزا و فعالیت های آلاینده را نشان می داد. این تصاویر، شتاب خشم عمومی را بیشتر کرد، چون آشکارا نشان می داد بخشی از آلودگی هوا همان روز نتیجه فعالیت های میدانی پروژه های شهری است؛ فعالیت هایی که باید تحت نظارت مستقیم مدیریت شهری باشند. بازنشر گسترده این محتواها، انتظار پاسخگویی فوری را بالا برد، اما سخنان رسمی شهردار هیچ اشاره ای به این اتفاقات نداشت. همین غیبت، خلایی ایجاد کرد که توسط مردم و رسانه ها به عنوان نشانه ای از نبود حساسیت نسبت به بحران ملموس همان روز تعبیر شد.

گزارش عملکرد غایب؛ عذرخواهی غایب

در گزارش های رسمی منتشر شده از سخنرانی شهردار، تمرکز اصلی بر بازسازی پس از جنگ ۱۲ روزه، همکاری های بین المللی، پروژه های عمرانی و توسعه شبکه مترو بود. اما هیچ اشاره ای به عذرخواهی، توضیح یا پذیرش مسئولیت درباره وضعیت روز آلودگی هوا دیده نشد. این سکوت، صرفا یک خلأ ارتباطی نبود؛ بلکه نشانه ای از نبود پاسخگویی فوری در مقابل بحرانی بود که میلیون ها شهروند همان روز تجربه اش می کردند. اعتبار مدیریت شهری، به ویژه در شهر بزرگی مثل تهران، به واکنش سریع و شفاف در برابر بحران ها گره خورده است، و آنچه در این روز رخ داد، هزاران سوال تازه درباره ارتباط میان مدیریت شهری و مردم ایجاد کرد.

وعده های مترو؛ عددهای بزرگ، اثر کوچک و نامحسوس

شهردار و معاونانش در مراسم و گزارش های رسمی وعده های بزرگی درباره توسعه مترو، واردات صدها و حتی هزاران واگن و گسترش خطوط مطرح کردند. روی کاغذ، این وعده ها می تواند آینده حمل و نقل پاک تهران را متحول کند. اما واقعیت میدانی چیز دیگری است. سال هاست گزارش های متعددی از کمبود سرمایه گذاری کافی، نیاز گسترده به اورهال واگن ها، فرسودگی ناوگان، تاخیرهای مکرر و اختلال های فنی منتشر می شود. ستون فقراتی که باید بار کاهش ترافیک و آلودگی هوا را تحمل کند، هنوز با مشکلات ساختاری مواجه است. تا زمانی که واگن ها واقعی وارد شبکه نشوند و اثر آنها در سفر روزانه مردم احساس نشود، آلودگی هوا با وعده کاهش نمی یابد.

تاکسی های فرسوده؛ نوسازی روی کاغذ، آلودگی در خیابان

در حوزه تاکسیرانی هم وضع مشابهی دیده می شود. در سال های اخیر بارها برنامه های نوسازی و حتی برقی سازی تاکسی ها اعلام شده، اما خیابان های تهران هنوز مملو از تاکسی های فرسوده و آلاینده است. آمار رسمی نیز درصد قابل توجهی از تاکسی های فرسوده را تایید می کند و روند نوسازی همچنان کند و غیر موثر است. نوسازی واقعی باید کلان، سریع و همراه با حمایت مالی مستقیم از رانندگان باشد. در غیر این صورت، نوسازی فقط عددی در سخنرانی می ماند و آلودگی هوا همان مسیر قبلی را ادامه می دهد.

بزرگراه ها؛ ساخت مسیر بیشتر بدون مدیریت جریان

سال های اخیر تهران نشان داده است که ساخت بزرگراه، تونل و مسیر جدید بدون سیاست های واقعی مدیریت جریان فقط باعث پر شدن سریع ظرفیت و ایجاد ترافیک سنگین تر می شود. بزرگراه هایی مانند همت و حکیم روزانه با ترافیک طولانی روبه رو هستند و این ترافیک انباشته سهم بزرگی در تولید آلاینده های خودرویی دارد. در مراسم رسمی، تاکید اصلی بر پروژه ها و زیرساخت های جدید بود، نه برنامه های کنترلی، محدودسازی سفر خودرویی یا هوشمند سازی مدیریت ترافیک. بدون این ابزارها، ساخت مسیر بیشتر به معنای آلودگی هوا بیشتر است، نه کمتر.

نتیجه گیری و پنج مطالبه فوری از مدیریت شهری

سخنرانی رسمی، پر از عددهای بزرگ، وعده های بلندمدت و روایت های بازسازی بود، اما واقعیت شهر در همان روز چیز دیگری بود: مردم در بیمارستان ها، خیابان ها و شبکه های اجتماعی از نفس تنگی، دود شدید و تصاویر عملیات های آلاینده سخن می گفتند. برای اینکه تهران به سمت الگوی شهری ۲۰۲۵ حرکت کند، پنج اقدام فوری ضروری است:

۱ – پذیرش مسئولیت عمومی و اعلام رسمی وضعیت اضطراری، ارائه توضیح درباره دلایل آلودگی هوا و اعلام برنامه های فوری برای حفاظت از سلامت مردم.

2 – برنامه شفاف و زمان بندی دقیق برای توسعه مترو تا وعده ها از سطح سخنرانی فراتر بروند و به تجربه روزانه مردم تبدیل شوند.

۳ – نوسازی واقعی تاکسی ها و اتوبوس‌های شهری با حمایت مستقیم از رانندگان و اجرای یک طرح کلان و فراگیر.

۴ – توقف فعالیت های آلاینده شهری در روزهای پیک آلودگی هوا از جمله قیرپاشی و عملیات عمرانی دودزا.

۵ – گزارش دهی دقیق محیط زیستی شامل سهم هر منبع در تولید آلودگی هوا و اقدامات انجام شده برای کنترل آن.

تهران تنها زمانی می تواند خود را شهر الگو بداند که هوای پاک و تنفس سالم را به عنوان حق اولیه شهروندان تضمین کند. تا زمانی که آلودگی هوا بر زندگی میلیون ها نفر سایه بیندازد، هیچ مراسم بین المللی، هیچ پروژه پرزرق و برق و هیچ عدد بزرگ در سخنرانی نمی تواند خلأ اصلی این شهر را پر کند.