تولید تایر در ایران و آمار واردات و صادرات لاستیک

خرداد 1402: مصطفی تنها، سخنگوی صنعت تایر، اعلام کرد در شرایط تحریمی، سالانه حدود 280 هزار تن تایر در کشور تولید می‌شود و هر سال به نسبت سال قبل، تولید این صنعت با افزایش 5 تا 7 درصدی همراه است.

وی افزود مشکلی عمده‌ای که در صنعت تایر وجود دارد، نحوه تعاملی است که دستگاه‌های نظارتی با این صنعت دارند؛ نخست اینکه در سال 97 به صورت ناگهانی صادرات تایر ممنوع اعلام شد که با این کار، بازار‌های صادراتی که در شمال آفریقا، غرب آسیا و کشور‌های همسایه به وجود آمده بود را از دست دادیم و اکنون که دوباره اجازه صادرات تایر داده شده به دست آوردن مجدد این بازار‌ها کار ساده‌ای نیست. با وجود اینکه صنعت تایر یک زنجیره تولید است و پالایشگاه ها، معادن کشور و پتروشیمی‌ها هم در این زنجیره سهیم هستند، اما همه فشار‌های قیمتی که مراجع قیمت گذاری و ستاد تنظیم بازار، اعمال و تکلیف می‌کنند فقط روی تایر است و با مجموعه تولید کار ندارند و در شرایطی که قیمت نهاده‌های تولید مدام در حال افزایش است قیمتی که ابلاغ می‌شود با قیمت تمام شده تولید، همخوانی نداشته و بعضا برای تولیدکنندگان تایر صرفه اقتصادی ندارد. مثلا سال گذشته میانگین سود کارخانه‌های تایر از 3 درصد تجاوز نکرد که این فاجعه است، زیرا جذب سرمایه گذاری‌های جدید و تامین سرمایه را با اشکال مواجه می‌کند.

آقای تنها گفت حمایتی که دولت از این صنعت می‌کند این است که واردات بعضی از تایر‌ها مثل رینگ‌های 13 -14 و 15 که پر مصرف است را ممنوع اعلام کرده است؛ این تایر‌ها معمولا در خودرو‌های سنتی مثل پژو استفاده می‌شود.

سخنگوی صنعت تایر اظهار کرد در شرایط تحریمی، تامین مواد اولیه تایر و انتقال پول به کشور مبدا، مشکل دیگری است که می‌توان به آن اشاره کرد؛ فروشندگان مواد تا پول نگیرند مواد تحویل نمی‌دهند، اما با همه این مشکلات، توانستیم ثبات تولید را حفظ کنیم. متاسفانه از بهمن ماه گذشته، ارز مورد نیاز این صنعت به صورت قطره چکانی به تولید کنندگان تخصیص داده می‌شود و همین امر باعث افت تولید شده است. صنعتگران این حوزه با وجود همه مشکلات، توانستند بسیاری از مواد اولیه تایر که در گذشته وارد می‌شد را در داخل تولید کنند به طوریکه هم اکنون فقط 30 درصد مواد از خارج تامین و 70 درصد در داخل تولید می‌شود.

وی افزود اصلی‌ترین چالش این صنعت، تخصیص ارز مورد نیاز است تا تولید متوقف نشود. به طور میانگین ماهانه حدود 25 میلیون دلار نیاز ارزی این صنعت است که از بهمن ماه گذشته 23 میلیون دلار برای این صنعت تخصیص داده شده، اما فقط 3 میلیون دلار آن اجرایی و به دست فروشندگان و تامین کنندگان مواد رسیده و کارخانجات در این مدت روند تولید را با ذخایر شان ادامه داده اند تا تولید متوقف نشود. در تولید تایر 90 – 80 مواد مختلف باهم ترکیب می‌شوند که بعضی از این مواد به صورت گرمی اضافه می‌شوند، البته برخی از مواد ذخیر شده، تاریخ مصرف دارند که در صورت سررسید تاریخ انقضا، دیگر نمی‌شود از آن‌ها استفاده کرد و یا اگر یکی از مواد تشکیل دهنده تایر تمام شود عملا تولید متوقف می‌شود که این موارد هم تولید کنندگان را نگران می‌کند. ظرفیت اسمی سالانه تولید تایر در کشور حدود 400 هزار تن است. اما همه ظرفیت قابل بهره برداری نیست و حدود 300 تا 320 هزار تن تولید می‌شود.

سخنگوی صنعت تایر گفت هم اکنون 10 کارخانه در این حوزه فعال و دارای طرح‌های توسعه‌ای متفاوت هستند. یعنی بعضی از کارخانجات ما تنوع محصولاتشان را بیشتر کرده اند. به طور نمونه قبلا فقط تایر سواری تولید می‌کردند، اما با توجه به نیاز کشور تایر باری و تایر‌های مورد استفاده در ماشین آلات معدنی و راه سازی هم تولید می‌کنند، اما همه این فعالیت‌ها منوط به این است که بتوانند تسهیلات ارزی دریافت کنند و اگر این تسهیلات به موقع تخصیص داده نشود طرح موفق نمی‌شود البته بانک‌ها هم مشارکت و حمایت چندانی از این طرح‌ها ندارند.

تنها همچنین درباره وضعیت تولید تایر باری هم گفت دو نوع تایر باری در کشور تولید می‌شود؛ تایر باری بایاس که جزو تایر‌های سنتی محسوب می‌شود در این حوزه مازاد تولید وجود دارد. نوع دوم، تایر رادیال تمام سیمی است و ظرفیت تولید این تایر‌ها در کشور محدود است و کمبود تولید داریم. در شرایط فعلی, 398 هزار و 722 حلقه تایر باری اتوبوسی رادیال تولید شده است البته کارخانه جدید تایر باری اتوبوسی رادیال هم راه اندازی شده که محصولات آن امسال وارد بازار خواهد شد ضمن اینکه هم اکنون حدود 65 تا 70 درصد مصرف کشور وارداتی است که با راه اندازی کامل کارخانه جدید التاسیس و کارخانه رازی اردبیل، ظرفیت تولید دو برابر خواهد شد. با راه اندازی کامل کارخانجات جدید، حدود یک سوم نیاز کشور به تایر از طریق تولید کنندگان داخلی تامین خواهد شد و فقط 35 تا 40 درصد در این زمینه کمبود خواهیم داشت که با اجرایی شدن بقیه طرح‌های توسعه ای، ظرفیت تکمیل می‌شود. اصلی‌ترین چالش راهبردی این صنعت، نبود یک برنامه راهبردی و بلند مـدت وزارت صمت است و جایگاه تایر در صنعت کشور و اقتصاد ملی، تعریف و حتی پیش بینی هم نشده است.

آقای تنها همچنین اشاره کرد مشکل دیگری که در خصوص بحث‌های توسعه‌ای وجود دارد، صنعت خودروست؛ صنعت خودرو هم در عمل هیچ برنامه بلندمدتی ندارد تا از آن تبعیت شود؛ یعنی تولیدکنندگان و صنعت گران نمی‌دانند که در 5 سال آینده چه خودرویی تولید خواهد شد تا تایر مورد نیاز صنعت خودرو تولید شود. نکته مثبتی در مقررات تولید خودرو وجود دارد که تایر را جز درصد ساخت داخل حساب نمی‌کنند ما بعضا در تامین تایر این خودرو‌ها نیز با مشکل مواجه هستیم، زیرا خودروسازان مونتاژی هم برنامه‌ی بلندمدتی ندارند تا تولیدکنندگان طبق برنامه آن‌ها تایر تولید کنند. در صنعت تایر صادرات وجود دارد، اما محدود است، زیرا به دست آوردن بازار‌های صادراتی و رقابتی، و ورود به این بازار‌ها که رقبا تصاحب کردند کار راحتی نیست.

وی افزود درخواست ما از مسئولین امر این است که صادرات فقط مختص تولیدکنندگان باشد نه کسانی که کارت بازرگانی دارند. تولیدکنندگان در حوزه خودشان تخصص دارند بهتر می‌توانند محصولات را صادرات و بازار‌های رقابتی را مدیریت کنند بعضا مشاهده می‌شود کسانی که کارت بازرگانی دارند تایر‌ها را از سطح بازار جمع آوری و صادر می‌کنند بر این اساس اولا بازار‌های داخلی را برهم می‌زند و، چون آماری دقیقی توسط این افراد ارائه نمی‌شود ارز حاصل از صادر به کشور برگردانده نمی‌شود ضمن اینکه در این صنعت هرج و مرج ایجاد می‌شود. بیشترین صادرات تایر، در بخش تایر دو چرخ (دوچرخه و موتورسیکلت) است این نوع تایر بازار خوبی در آفریقا ایجاد کرده، چون دچار مسائل ممنوعیت صادرات نشده و در غرب آفریقا مثل مالی تایر‌های ایرانی از شهرت‌های خوبی برخورداراست. اما تایر‌های خودرویی ما بیشتر به کشور‌های همجوار صادر می‌شود.

آقای تنها گفت پتروشیمی‌ها مواد اولیه تولید تایر مثل پلیمر را از طریق بورس عرضه می‌کنند؛ در گذشته طبق توافقی که با پتروشیمی‌ها وجود داشت این مواد به صورت اعتباری به تولید کننده عرضه می‌شد، اما پتروشیمی تخت جمشید هفته گذشته اعلام کرد که فقط به صورت نقدی مواد عرضه خواهد کرد که چالش دیگری به مشکلات تامین مواد اولیه این صنعت اضافه شد.

وی اظهار کرد  در کشور‌های پیشرفته و صنعتی، مواد اولیه‌ای که در ساخت تایر‌ها استفاده می‌شود با مواد اولیه‌ای که در ایران تولید می‌شود متفاوت است. یکی از اصلی‌ترین موادها، استفاده از اس پی آر یا کائوچو مصنوعی است؛ در کشور‌های صنعتی از کائوچو مایع، اما در ایران از کائوچو جامد در تولید تایر استفاده می‌شود، چون پتروشیمی‌های ما تکنولوژی تولید آن را ندارند حتی به دنبال آن هم نیستند که داشته باشند در نتیجه صنعت تایر نه می‌تواند این تحول را در ساختار تایر ایجاد کند و نه می‌تواند تجربه دانش در این زمینه را توسعه دهد این یکی از موانعی است که در راه ارتقاء نسل تایر‌های تولید در کشور وجود دارد. این طرح ظرفیت تولید حدود 340 هزار حلقه تایر دارد البته امسال پیش بینی می‌شود حدود 130 هزار حقله تولید شود.