آیا سرنوشت صنعت خودرو روسیه و ایران یکی است؟

تولید وسایل‌نقلیه در این کشور قدمتی طولانی دارد و به دوره امپراتوری باز می‌گردد یعنی سال ۱۸۷۷. از آن زمان تاکنون، روسیه شاهد تغییرات زیادی در اراضی، سیاست، اقتصاد و حتی فرهنگ خود بوده که بر صنعت خودرو آن هم تاثیر مستقیم داشته است. هرچند امروزه روس‌ها تولیدات داخلی مختص خود را دارند اما به‌دلیل جنگ اوکراین، شرایط سخت اقتصادی را سپری می‌کنند که تاثیر منفی بر خودروسازان روسی گذاشته است.

هدف بزرگ چینی‌ها

روسیه به‌خودی‌خود به‌عنوان یک بازار مهم برای برندهای چینی به‌شمار می‌رود زیرا با عقب‌نشینی برندهای اروپایی از این کشور، این شرکت‌ها میدانی ‌تازه یافتند و اتفاقا سرمایه‌گذاری زیادی هم در این کشور کرده‌اند. تنها در سال ۲۰۲۳ بیش‌از ۵۵۳ هزار دستگاه خودرو چینی در روسیه به فروش رسید.

همین مساله نگارنده را به این فکر واداشت که صنعت خودرو روسیه چقدر به صنعت خودرو ایران شباهت دارد؟

برای پاسخ به این سوال باید به وضعیت کنونی آن، نگاهی داشته باشیم. نمی‌توان درباره صنعت خودرو یک کشور صحبت کرد و از خودروسازان آن نام نبرد. ازجمله برندهایی که درحال حاضر در بازار روسیه حضور فعالی دارند می‌توان به لادا (AvtoVAZ)، گاز (GAZ) و UAZ اشاره کرد. البته برند گاز در کنار شرکت‌های دیگری چون کاماز و اورال AZ به تولید کامیون و وسایل‌نقلیه سنگین هم مشغول است.

در سال ۲۰۱۰ و پس از خروج این کشور از بحران جهانی اقتصاد، وضعیت خودروسازی آن هم متعادل شد؛تا آنجاکه از میان ۱۰ خودرو پرفروش این کشور، ۹مدل داخلی بودند. اما این روند با آغاز درگیری‌های سیاسی و نظامی تغییر کرد.

آمارهای روسی

در سال ۲۰۲۳، تعداد ۱.۳۱ میلیون دستگاه خودرو نو در این کشور به فروش رسیده است که نسبت‌به سال گذشته آن، ۳۶.۳ درصد رشد داشته است. از آنجاکه سهم بیشتر از این تعداد، به خودروهای چینی اختصاص یافته است، می‌توان دریافت چینی‌ها، بازار خودرو روسیه را روبه‌رشد و سرشار از پتانسیل تلقی می‌کنند.

روند رشد چینی‌ها به اندازه‌ای مثبت بوده که از میان ۱۰ تولیدکننده پرفروش کنونی این کشور، ۹خودروساز چینی هستند. هرچند روند فروش و معاملات خودرو به‌طور کلی در سال ۲۰۲۲ افت سنگینی را تجربه کرد اما دوباره به مسیر روبه‌رشد خود بازگشته است.

هم‌اکنون برند لادا به‌عنوان تولیدکننده قدرتمند خودروهای اقتصادی در این کشور، در مقایسه با رقبای خارجی بیشترین فروش را به خود اختصاص داده است اما تا سال ۲۰۲۱، شرکت‌هایی چون کیا، هیوندای و تویوتا هم سهم بالایی از بازار این کشور را به خود اختصاص داده بودند. با شروع جنگ مسکو-کیف، جای خودروسازان اروپایی و آمریکایی در این بازار خالی‌تر شد و این مساله، فرصتی بی‌مانند را برای برندهای چینی فراهم کرد تا روسیه به‌همراه مکزیک به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان خودروهای چینی شناخته شود.

ظرفیت تولید روس‌ها

به گزارش «تریدینگ اکونومیک»، تولید خودرو (داخلی) در روسیه طی ماه فوریه به ۵۶,۹۰۰ دستگاه خودرو رسید. صنعت خودرو این کشور در سال ۲۰۱۸ حدود ۱.۸درصد تمام خودروهای جهان را تولید می‌کرد و حالا مسئولیت اشتغال‌زایی بیش‌از ۶۰۰ هزار پرسنل را برعهده دارد. هرچند با آغاز جنگ، شرکت‌های فولکس‌واگن و رنو از راه‌اندازی خط تولید برنامه‌ریزی‌شده در این کشور خودداری کردند اما تولیدات داخلی روسیه در زمینه خودروهای سبک و سنگین به‌اندازه کافی جا را برای رشد این کشور بازگذاشته است.

به گزارش «رویترز» و به‌نقل از متخصصان تحلیل بازار، شرکت‌های چینی امید دارند تا ۲میلیون دستگاه خودرو را در بازار روسیه به فروش برسانند. حتی ممکن است کارخانه‌های در حالت تعلیق نیز به میدان بازگردند. البته از سمت خودروسازان چینی علاقه‌به فروش ۲ میلیون دستگاه خودرو وجود دارد و متقاضی هم دارند.

از آنجاکه روابط این کشور تحت تاثیر جنگ قرار گرفته، روسیه در تلاش است فروش موفق‌تری در بازارهای آسیایی داشته باشد. این کشور در سال ۲۰۲۱ در بخش خودروهای سبک، به صادرات ۱.۳۹۸ میلیارد دلاری رسید. ازجمله کشورهایی که بازار هدف خودروهای روسیه قرار گرفتند، می‌توان به ایران اشاره کرد.

آذرماه سال گذشته، خبر ورود محصولات روسی به ایران در رسانه‌ها پخش شد که به‌دلیل فصل زمستان و دشواری در حمل‌ونقل زمینی محصولات به ایران، این موضوع به تعویق افتاد.

اشتراک صنعتی

هرچند مشتریان روسی و ایرانی به‌ظاهر تفاوت‌ها و نیازهای متفاوتی دارند اما وضعیت بازار این دو کشور شباهت‌های به یکدیگر دارد. ازجمله این شباهت‌ها می‌توان به تحریم اقتصادی هر دو کشور اشاره کرد که کار صنعتگران را در حوزه تولید، تبلیغات و فروش دشوارتر کرده و موجب شده است به‌دنبال بازارهای هدف دیگری باشند.

البته روسیه در مقایسه با ایران تعداد خودرو بیشتری صادر می‌کند اما همین میزان فروش هم با مشکل انجام می‌شود. بر پایه نظرسنجی‌های داخلی روسیه، مردم این کشور مانند مردم ما، علاقه زیادی به خرید خودروهای خارجی از برندهای ژاپنی و کره‌ای و حتی چینی دارند؛ رشد فروش خودروهای چینی هم گواهی بر این ادعا ست.

خودروهای لادا مانند محصولات متوسط سایپا و ایران‌خودرو تنها توسط قشر میانی جامعه خریداری می‌شود. بنابراین صنعت خودرو هر دو کشور با مشکل اساسی در حوزه کیفیت دست‌وپنجه نرم می‌کند. هرچند ما از وضعیت دقیق تولید خودرو در روسیه خبر نداریم، اما می‌دانیم کیفیت خودروهای داخلی ایران با چالش مواجه است.

روسیه و ایران بازارهای روبه‌رشدی دارند که در آن، مردم تشنه محصولات باکیفیت و گاه لوکس هستند. بنابر گزارش‌ها، خودروسازان داخلی هنوز هم به اندازه نیاز بازار خودرو تولید نمی‌کنند.

در بازار خودروهای رده‌متوسط به بالا هم که جایی برای محصولات ایرانی نیست، برندهای چینی با تکیه بر غیاب رقبای قدرتمند غربی، رشد مناسبی را تجربه کرده‌اند. در روسیه نیز همین روند به‌شکلی مشابه وجود دارد. در ابتدا این مطلب نیز به رشد روزافزون چینی‌ها در این بازار اشاره کردیم و گفتیم چگونه بر بزرگ‌ترین واردکننده محصولاتشان، تمرکز کرده‌اند.

آینده‌ای که احتمالا روشن‌تر است

در قسمت قبل به واردات نه‌چندان موفق خودرو از روسیه اشاره کردیم. برند لادا در ۱۳ آذرماه سال گذشته از چهار محصول گرانتا، وستا، وستا SW کراس و نیواتراول رونمایی کرد که به مرحله ثبت‌نام خرید نرسیده‌اند.

در سوی دیگر، ایران هم سودای صادرات خودرو به این کشور را در سر داشت اما با مشکل اخذ استاندارد کافی برای ورود به بازار روسیه مواجه شد. هرچند ایران در تلاش است با وجود دایره محدود ارتباطات خارجی‌ خود به صادرات خودرو بپردازد اما مشکلاتی جدی سر راه آن قرار گرفته است.

از اختلال در انجام اموربانکی بین‌المللی گرفته تا لجستیک دشوار در فصول مختلف و همچنین مشکل اخذ استاندارد. کمتر کشوری مانند ایران درها را به‌روی محصولات خارجی بسته است؛ حتی همسایگان از خدمات پس‌ازفروش برندهای معتبر جهانی نیز استفاده می‌کنند. قاعدتا کشورهایی که به محصولات باکیفیت دسترسی دارند، از خرید خودروهای بی‌کیفیت خودداری خواهند کرد.