مدیریت بخش خصوصی ؛ تنها راه جلوگیری از مرگ تدریجی صنعت خودرو کشور

خصوصی سازی صنعت خودرویی موضوعی است که سال ها مورد بحث کارشناسان است. فرآیندی که اگر روند درستی داشته باشد، می تواند از مرگ تدریجی صنعت خودرو کشور جلوگیری کند.

اگرچه در سال های گذشته خودروسازان بخش خصوصی یا همان مونتاژکاران سهم خود را در تولید افزایش داده اند، اما همچنان این دو خودروساز دولتی و بزرگ کشور هستند که نقش اصلی را در صنعت و بازار خودرو بازی می کنند. زیرساخت های گسترده در این دو خودروسازی و انحصار (بخصوص در رده پایه بازار) باعث شده این دو خودروساز همچنان کنترل صنعت را در دست داشته باشند. این کنترل و تاثیر به نحوی است که روند رشد و یا نزول در میزان تولید و کیفیت محصولات، همچنان با تولیدات این دو شرکت ارزیابی می شود. همین باعث شده تا المان هایی مثل رقابت، کیفیت و افزایش بهره وری در بخش عمده ای از صنعت خودروی کشور از بین برود و نقش پررنگ دولت در تمام تصمیم گیری های این دو خودروساز باعث شده تا چند سال گذشته کسری تولید و برهم خوردن تعادل در عرضه و تقاضا را شاهد باشیم. از طرفی کیفیت پایین در بسیاری از محصولات داخلی باعث شده تا افکار عمومی هم روز به روز نسبت به محصولات تولیدی مکدرتر شود.

تمامی موارد گفته شده شرایط بیرونی خودروسازی دولتی را به ما نشان می دهد اما در بطن دو خودروسازی شرایط اسفناک تر است. مجموعا در هر دو خودروساز دولتی ایران، زیان انباشته ای را شاهد هستیم که روز به روز گسترده تر می شود. این در حالی است که ایران خودرو به عنوان بزرگ ترین خودروساز کشور در حالی زیان روی زیان می گذارد که سهم عمده آن غیر دولتی است اما دولت همچنان اصرار به اداره کردن خود ادامه دهد.

ادامه این روند ممکن نیست!

اخیرا مدیر عامل گروه صنعتی ایران خودرو اذعان داشت که : «بیش از ۸۰ درصد محصولات تولیدی ما زیان ده هستند.» او همچنین در بخش دیگری از صحبت هایش به این موضوع اشاره می کند که : «نگاه به این صنعت باید واقع بینانه‌ باشد؛ این صنعت دیگر توان این حجم از زیان انباشته را ندارد. چنانچه این زیان انباشته یک قدم دیگر جلو برود، ممکن است مسائلی پیش بیاید که دیگر همین تعداد خودرو را هم نتوانیم برای متقاضیان تأمین کنیم.»

این اظهارات شاید در نگاه اول کلیشه ای و شبیه به دیگر موضوعات مطرح شده در مورد صنعت خودرو باشد اما مدیرعامل ایران خودرو اشاره کرد که عملا ادامه این روند ممکن نیست. آیا با اصلاح قیمت ها همه چیز اصلاح می شود و خودروساز دولتی قصه ما سود ده خواهد شد؟ اصلاح قیمت احتمالا در کوتاه مدت روند زیان دهی را تغییر می دهد اما در واقع مشکل اصلی در صنعت دولتی ما فقط قیمت دستوری نیست. اگر در کنار اصلاح قیمت، ایجاد فضای رقابتی و اصلاح ساختاری را در دستور کار داشته باشیم می توان به تغییر روند صنعت خودرو امیدوار بود که البته این تنها با انجام خصوصی سازی ممکن است. البته در اینجا منظور خصوصی سازی عملیاتی است و نه اسمی. منظور اداره خودروسازی توسط بخش خصوصی است و نه صرفا دارا بودن سهام آن. چراکه در شرایط فعلی سهم بزرگی از ایران خودرو به بخش خصوصی تعلق دارد اما اداره آن همچنان با دولت است!

چرا اداره توسط بخش خصوصی؟

اگرچه تصویر خصوصی سازی در نگاه مردم با فساد و پولشویی آمیخته است و احتمالا نام خصوصی سازی با نمونه هایی نظیر هفت تپه گره خورده است، اما نباید فراموش کنیم که فرآیند خصوصی سازی گامی مهم موثر در مسیر توسعه است. در حال حاضر نمونه موفق فعالیت بخش خصوصی را می توان در صنعت خدمات دید که رشد چشمگیری در سال های گذشته داشته است. یک واحد اقتصادی خصوصی هیچوقت در جهت تولید زیان انباشته قدم برنمی دارد چراکه تمام تلاش آن در جهت سود ده کردن آن مجموعه است. به نظر می رسد حالا زمان حساس و مهمی برای یک تصمیم بزرگ است و دیگر نمی توان صنعت خودروی دولتی را در ایران به این نحو پیش برد. صنعت خودرو در تمام دنیا از مسیر فعالیت خصوصی به نوآوری و پویایی رسیده و حتی در صنعت چین هم خصوصی سازی باعث رونق و پیشرفت در سال های اخیر شده است. البته که نظارت دولت پس از فرآیند خصوصی سازی حتما باید وجود داشته باشد اما اینکه مدیریت خودروسازی توسط دولت انجام شود، چیزی جز زیان به همراه نخواهد داشت.

چه کسانی مخالف خصوصی سازی هستند؟

حالا سال ها است که بحث خصوصی سازی به عنوان یک امر مهم و حیاتی در مورد صنایع کشور مطرح می شود اما به نظر می رسد مخالفان جدی و قدرتمندی در بدنه حکومتی و امنیتی کشور در رابطه با آن وجود دارند. به تعویق افتادن این پروسه نشان می دهد قدرت مخالفان خصوصی سازی به اندازه ای زیاد است که هر منطقی را زیر سوال می برد. مخالفان پروسه خصوصی به زیان انباشته خودروسازی کشور اهمیتی نمی دهند و اوضاع بازار و شرایط مردم هم برای این دسته مهم نیست. شاید اگر خصوصی سازی عملیاتی صنعت خودرو رقم بخورد، کارنامه پیش از خصوصی سازی آن تا حد زیادی زیر سوال رود و بیم آن را دارند که مورد بازخواست قرار گیرند. البته هنوز مشخص نیست کدام جریان سیاسی یا کدام قدرت اقتصادی با این روند مخالف است اما به هر حال شرایط صنعت خودرو به اندازه ای اسفناک است که این جریان هم باید به خصوصی سازی تند دهد و یا با مرگ این صنعت قدیمی و مادر در کشور مواجه شود. البته نباید فراموش کرد که منظور از خصوصی سازی عملیاتی، مدیریت واقعی بخش خصوصی در یک واحد صنعتی اقتصادی است و نه خصوصی سازی های شبه دولتی که مواردی از آن را پیش تر در کشور شاهد بوده ایم.