مدیریت منابع انسانی یکی از بخش های حیاتی هر سازمان به شمار می رود و تصمیمات مربوط به استخدام، نگهداری و خاتمه همکاری با کارکنان تأثیرات عمیقی بر عملکرد و فرهنگ سازمان دارند. در این میان، دو اصطلاح “اخراج” و “تعدیل نیرو” بسیار رایج اند، اما تفاوت ها و توابع آن ها ممکن است برای بسیاری از افراد به خوبی روشن نباشد. این مقاله تلاش دارد تا با بررسی تفاوت بین اخراج و تعدیل نیرو ، درک بهتری از این موضوع ارائه دهد.
تعریف اخراج
اخراج به معنای پایان دادن به قرارداد کار یک کارمند به صورت ناگهانی و معمولاً به دلیل مشکلات خاص است. این مشکلات می توانند شامل:
- عملکرد ضعیف: زمانی که کارمند نتواند انتظارات شغلی خود را برآورده کند.
- نقض قوانین و مقررات: رفتار غیرقابل قبول، مثل سرقت، سوءاستفاده از قدرت، یا نقض سیاست های شرکت.
- تغییرات در شرایط شغلی: عدم تطابق کارمند با فرهنگ سازمان یا نیاز های شغلی.
اخراج معمولاً به عنوان آخرین گزینه در نظر گرفته می شود و نیاز به مستندات کافی برای توجیه دارد. به علاوه، کارفرما باید از قوانین محلی و ملی مربوط به حقوق کارمندان تبعیت کند.
تعریف تعدیل نیرو
برای دانستن تفاوت بین اخراج و تعدیل نیرو باید بدانیم که تعدیل نیرو به معنای کاهش تعداد کارکنان یک سازمان است و معمولاً به عنوان بخشی از یک استراتژی کلان برای بهبود عملکرد و کاهش هزینه ها در نظر گرفته می شود. فرآیند تعدیل نیرو می تواند شامل:
- کاهش دائمی مشاغل: حذف مشاغل خاص به طور دائم برای کاهش هزینه ها یا تغییر ساختار سازمان.
- مرخصی های بدون حقوق: کاهش موقت کارکنان برای مقابله با یک بحران مالی یا کاهش تقاضا.
- انتقال کارکنان: ممکن است به تغییرات جدید در سازمان نیاز باشد و برخی مشاغل حذف شوند در حالی که کارکنان به سایر بخش ها منتقل می شوند.
تعدیل نیرو معمولاً یک فرآیند برنامه ریزی شده تر و شفاف تر نسبت به اخراج است که می تواند تحت تأثیر شرایط اقتصادی و تغییر در استراتژی های کسب و کار باشد.
مقایسه تفاوت بین اخراج و تعدیل نیرو
1. دلایل و انگیزه ها
اخراج:
- عملکرد ضعیف: این نوع اخراج معمولاً به دلیل عدم ارائه عملکرد مناسب از سوی کارمند است.
- رفتار غیرقابل قبول: نقض قوانین سازمان می تواند دلیل محکمی برای اخراج باشد.
تعدیل نیرو:
- شرایط اقتصادی: کاهش در درآمد یا افزایش هزینه ها می تواند نیاز به تعدیل نیرو را ایجاد کند.
- تغییرات در بازار: تغییرات چشمگیر در بازار به عنوان مثال به دلیل تکنولوژی های جدید، می تواند نیاز به تغییر در تعداد کارکنان باشد.
2. نوع خاتمه
اخراج:
- اخراج معمولا به صورت ناگهانی و بدون هشدار قبلی انجام می شود. تحت شرایط خاص، کارفرما باید دلایل قانع کننده ای برای اخراج ارائه دهد و ممکن است ملزم به رعایت قوانین خاصی در این زمینه باشد.
تعدیل نیرو:
- این فرآیند معمولا با برنامه ریزی دقیق و هشدار قبلی انجام می شود. کارکنان ممکن است مدت زمانی برای آماده سازی خود داشته باشند و به آنان کمک هایی برای یافتن شغل جدید ارائه شود.
3. عواقب برای کارمند
اخراج:
- ممکن است منجر به عدم دریافت مزایای اجتماعی و مالی و تأثیر منفی بر اعتبار شغلی کارمند در آینده شود. اخراج می تواند به طور غیرمستقیم بر روحیه سایر کارکنان نیز تأثیر بگذارد.
تعدیل نیرو:
- در مواردی که تعدیل نیرو به خوبی مدیریت شود، کارمندان ممکن است بسته های جبرانی دریافت کنند، که شامل پرداخت های مالی و حتی مشاوره شغلی باشد. تعدیل نیرو اگر به طور مناسب انجام شود، می تواند منجر به حفظ وحدت و روحیه مثبت در سازمان شود.
4. تأثیر بر فرهنگ سازمان
اخراج:
- این عمل ممکن است منجر به احساس ناامنی شغلی و کاهش روحیه کارکنان شود. کارکنان ممکن است به احساس نارضایتی و عدم اعتماد به مدیریت دچار شوند که این می تواند تأثیرات منفی زیادی بر فرهنگ سازمان بگذارد.
تعدیل نیرو:
- در صورتی که تعدیل نیرو به صورت شفاف و با دلایل مستند انجام شود، ممکن است وضعیت بهتری نسبت به اخراج فردی داشته باشد. این موضوع به کارکنان این احساس را می دهد که تصمیمات اتخاذ شده بر اساس نیاز های واقعی سازمان است، نه بر اساس مشکل فردی یک کارمند.
5. قانونی و حقوقی
اخراج:
- اخراج باید مستندات قانونی کافی داشته باشد. کارفرما الزامات قانونی را باید رعایت کند تا از دعاوی حقوقی جلوگیری شود.
تعدیل نیرو:
- این عمل ممکن است نیاز به رعایت برخی از مقررات کار داشته باشد، اما معمولاً با موازین خاصی که طبق قانون برقراری می شود، کنترل می شود. برای کارمندان در این حالت ممکن است حق اعتراض وجود داشته باشد.
عواقب اجتماعی و اقتصادی
اخراج و تعدیل نیرو نه تنها بر فرد کافی تأثیر می گذارد، بلکه می تواند بر اقتصاد کلان نیز تأثیر عمیقی داشته باشد. اخراج ها ممکن است منجر به افزایش بیکاری و کاهش اعتماد به نفس در بازار کار شوند. از سوی دیگر، تعدیل نیرو، در صورت صحیح انجام شده، می تواند منجر به معرفی دوباره افراد به بازار کار و افزایش بهره وری سازمان ها باشد.
جمع بندی
در نهایت، تفاوت بین اخراج و تعدیل نیرو بسیار است. اخراج و تعدیل نیرو به عنوان دو فرآیند مختلف در مدیریت منابع انسانی تعریف می شوند، هر یک با دلایل و عواقب خاص خود. اخراج به صورت ناگهانی و به دلیل مشکلات خاص فردی صورت می گیرد، در حالی که تعدیل نیرو یک فرآیند برنامه ریزی شده است که به دلیل نیاز های کلان سازمان و اقتصاد انجام می شود. درک صحیح این تفاوت ها برای مدیران و کارکنان اهمیت زیادی دارد و می تواند به اتخاذ تصمیمات بهینه و حفظ فرهنگ سازمانی سالم کمک کند.