یک مقایسه با طعم زیان ملی و آلودگی هوا

تاکسی به عنوان یکی از اصلی‌ترین و باسابقه‌ترین ارکان حمل و نقل عمومی در جهان، همیشه مورد توجه حاکمیت‌ها بوده است. اما تاکسی‌ها سال‌هاست که در ایران اصلا حال خوشی ندارند. شاید با پررنگ شدن تاکسی‌های اینترنتی، بحران‌ها و مشکلات تاکسیرانی در تهران و ایران چندان واضح نباشد، اما اگر هر چه سریع‌تر به وضعیت تاکسی‌های کشور رسیدگی نشود، قطعا در آینده نزدیک با بحران‌هایی به مراتب بزرگ‌تر مواجه خواهیم بود.

انتخاب تاکسی نامناسب، کمر کشور را خم و خزانه آن را خالی کرد

انتخاب از ابتدا اشتباه بود. سوالی که مدت‌هاست ذهن بسیاری از افراد حوزه حمل و نقل را درگیر کرده است، این است که چرا باید دو مدل از پر استهلاک‌ترین خودروهای داخلی به عنوان تاکسی‌های شهر تهران انتخاب شوند؟ شاید در ابتدا این موضوع چندان مهم به نظر نیاید، اما واقعیت این است که تاثیر انتخاب تاکسی در انتخاب کشور فراتر از چیزی است که تصور می‌کنید.

سمند و پژو ۴۰۵ هر دو از یک موتور قدیمی، پرمصرف و پراستهلاک برخوردارند، که حتی در زمان انتخاب آن‌ها به عنوان تاکسی نیز موتوری که برای این دو خودرو انتخاب شد، قدیمی بود و ۲۰ سال قبل طراحی شده بود. در آن زمان و با توجه به وضعیت کشور، انتخاب‌های بهتر و بیشتری در اختیار تاکسیرانی وجود داشت. برای مثال در شهر اصفهان به جای این دو خودرو، خودروی ال۹۰ یا رنو لوگان به عنوان تاکسی انتخاب شد، که هنوز هم به عنوان یک خودروی کم استهلاک و بادوام شناخته می‌شود.

مصرف سوخت این خودروها در شهر مطابق با کاتالوگ خود ایران خودرو برای پژو ۴۰۵ معادل ۱۲.۸ لیتر است و برای سمند نیز عدد مشخصی اعلام نشده، اما می‌توان انتظار داشت که به دلیل وزن بیشتر این خودرو، مصرف سوخت سمند بیشتر باشد.

برخی معتقدند که در آن زمان ظرفیت خطوط تولید ال۹۰ برای تحویل این خودرو به تاکسیرانی تهران و هم به مردم عادی به شکل توامان وجود نداشت، اما باز هم نمی‌توان این دلیل را کاملا قانع‌کننده دانست.

توضیح و تشریح یک مقایسه دردناک با طعم دود

در این مقایسه به‌وضوح می‌توان دریافت که اگر دغدغه‌مندی لازم در حوزه بهینه‌سازی ناوگان حمل‌ونقل شهری وجود داشت، به‌راحتی امکان‌پذیر بود که موتور TU5 به‌طور اختصاصی روی تاکسی‌های شهری نصب شود.

چند نکته قابل توجه که باید قبل از مقایسه آن‌ها را بخوانید:

* در این بررسی، تفاوت میزان مصرف سوخت در سطح کشور و همچنین هزینه‌ای که در نتیجه‌ی این کاهش مصرف تنها در سال ۱۴۰۳ به‌وجود می‌آمد، تحلیل شده است.
* برخی از تاکسی‌های تهران به موتور ملی EF7 مجهز هستند، اما به دلیل نبود آمار رسمی و دقیق از تعداد این خودروها و همچنین سهم اندک آن‌ها در کل ناوگان، از لحاظ آماری در این محاسبه لحاظ نشده‌اند.
* با توجه به اینکه میانگین مصرف سوخت تاکسی‌های فعلی ۱۲ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر در نظر گرفته شده است، بررسی مصرف سوخت در مدل‌های مختلف پژو ۴۰۵ و سمند نشان داد که تفاوت اندکی وجود دارد.

اکنون به‌منظور درک دقیق تأثیر تغییر موتور در ناوگان تاکسیرانی پایتخت، لازم است به آمار موجود توجه کنیم. طبق آخرین داده‌ها، در سال ۱۴۰۳ حدود ۹۰ هزار تاکسی در تهران فعال بوده‌اند و میانگین پیمایش روزانه هر تاکسی در تهران ۲۵۰ کیلومتر است.

بررسی تطبیقی این دو پیشرانه‌ پرکاربرد رایج ایران خودرو ، یعنی موتور قدیمی XU7 و موتور کم‌مصرف‌تر TU5، نشان می‌دهد که تغییر موتور تاکسی‌ها می‌توانست تأثیر چشم‌گیری بر کاهش مصرف سوخت و هزینه‌های اقتصادی کشور داشته باشد.

طبق داده‌ها، تاکسی‌های فعلی با موتور XU7 در شرایط پیمایش میانگین ۲۵۰ کیلومتر در روز، حدود ۳۰ لیتر بنزین در روز مصرف می‌کنند، در حالی‌که اگر همین خودروها به موتور TU5 مجهز می‌بودند، این رقم به ۲۵ لیتر کاهش می‌یافت.

صرفه‌جویی روزانه ۵ لیتر در هر تاکسی و در مقیاس کلی ناوگان، ۴۵۰ هزار لیتر بنزین در روز است.

در بازه‌ی یک‌ساله، تفاوت مصرف میان این دو نوع موتور به عدد قابل‌توجه ۱۶۴ میلیون لیتر بنزین می‌رسد.

اگر این ۹۰ هزار تاکسی از موتور بروزتر ایران خودرو استفاده می‌کردند، کشور تنها در سال گذشته از زیان سوزاندن بیش از صد و شصت میلیون لیتر سوخت در امان می‌ماند.

میزان یارانه پنهانی که دولت بابت بنزین می‌پردازد، براساس نرخ جهانی بنزین و میانگین نرخ دلار آزاد، قیمت واقعی هر لیتر بنزین برای دولت حدود ۴۴٬۰۰۰ تومان برآورد می‌شود.

صرفه‌جویی سالانه ۱۶۴ میلیون لیتر بنزین معادل است با:

* ۶٬۷۳۴ میلیارد تومان یارانه پنهان
* ۶٬۹۸۸ میلیارد تومان یارانه پنهان

یعنی دولت فقط بابت این اضافه‌مصرف ناشی از استفاده نکردن از موتور TU5، روزانه بین ۱۸ تا ۱۹ هزار میلیارد تومان و سالانه نزدیک به ۷ هزار هزار میلیارد ریال از منابع عمومی کشور را دود کرده است.

یک نتیجه‌گیری دردناک

اگر فقط در سال ۱۴۰۳، برای ناوگان تاکسی‌های تهران به‌جای موتور XU7 از TU5 استفاده شده بود:

روزانه ۴۵۰ هزار لیتر بنزین کمتر مصرف می‌شد و سالانه ۱۶۴ میلیون لیتر بنزین کمتر در کشور دود می‌شد و بین ۶٬۷۰۰ تا ۶٬۹۰۰ همت یارانه پنهان از جیب مردم هزینه نمی‌شد.

این صرفه‌جویی عظیم، تنها از مسیر مصرف سوخت است. هزینه‌های پنهان‌تری مثل کاهش استهلاک، بهبود عملکرد خودرو، کاهش مراجعات به تعمیرگاه و کاهش فشار روانی بر راننده‌ها و در نهایت حتی تصویر تاکسی‌های فرسوده و مسافران ناراضی نیز در این محاسبات لحاظ نشده‌اند.