چرا خودروهای وارداتی در گمرک خاک می‌خورند؟

بازار خودرو ایران مدتهاست که با مشکل دپوی خودرو در گمرک دست و پنجه نرم می کند. این موضوع دیگر فقط برای فعالان بازار خودرو ناآشنا نیست و به یک دغدغه عمومی تبدیل شده است. خریداران با امید دریافت خودروهای ثبت نامی خود روزشماری می کنند، در حالی که صدها و حتی هزاران دستگاه خودرو در انبارهای گمرکات کشور در سکوتی سنگین، در انتظار ترخیص مانده اند.

مشکل اصلی در این ماجرا فقط به یک نهاد خاص مربوط نمی شود. پای چندین دستگاه از جمله وزارت صمت، گمرک، بانک مرکزی، سازمان استاندارد، سازمان محیط زیست و حتی دستگاه های نظارتی و امنیتی در میان است. خودروهایی که وارد بنادر کشور شده اند، برای ورود به بازار نیازمند عبور از فیلترهای متعدد قانونی و فنی هستند. اما این مسیر به جای یک روند اداری شفاف و سریع، به مانعی بزرگ تبدیل شده است.

در بسیاری از موارد، اختلاف نظر میان دو یا چند نهاد دولتی بر سر تفسیر قوانین، موجب بلاتکلیفی خودروها شده است. برای مثال، خودرویی با مجوز واردات قانونی وارد کشور شده، اما گمرک به دلیل عدم دریافت تاییدیه از سازمان استاندارد یا نبود تاییدیه زیست محیطی، از ترخیص آن جلوگیری کرده است.

هر روز تاخیر در ترخیص، نه تنها برای خریدار، بلکه برای واردکننده، گمرک و حتی دولت، هزینه ساز است. خریداران ماه هاست که پول پرداخت کرده اند، ولی خودرویی تحویل نگرفته اند. واردکنندگان نیز باید هزینه های انبارداری، بیمه و گاهی حتی خواب سرمایه را پرداخت کنند.

این تاخیرها موجب افزایش مصنوعی قیمت خودرو در بازار آزاد شده است. وقتی عرضه به دلیل دپوی خودرو محدود شود، تقاضا بی پاسخ می ماند و بازار دچار هیجان کاذب می شود. مسئله ای که به طور مستقیم بر معیشت مردم و اعتماد عمومی تاثیر می گذارد.

در هفته های اخیر، صدای اعتراض خریداران خودروهای وارداتی بلندتر شده است. اما پاسخ مشخصی از سوی نهادهای مرتبط شنیده نمی شود. هیچ سازمانی حاضر نیست مسئولیت تاخیرها را بر عهده بگیرد و پاسخی شفاف به مردم بدهد.

انتظار عمومی این است که با تدبیر و مدیریت یکپارچه، مشکل ترخیص به سرعت حل شود. اما آنچه در عمل می بینیم، بیشتر به یک نوع بی تفاوتی سیستماتیک شباهت دارد.

یکی از دلایلی که برخی مسئولان برای تاخیرها مطرح می کنند، کندی روندهای اداری یا فقدان زیرساخت های الکترونیکی است. اما آیا این واقعا دلیل موجهی است؟ در عصر دیجیتال، وقتی بانک ها، بورس، بیمه و حتی مالیات الکترونیکی شده اند، چرا هنوز فرآیند ترخیص خودرو، کاغذی، دستی و زمان بر است؟

واقعیت این است که بیش از آنکه مشکل از فناوری باشد، از نبود اراده برای تسهیل امور است. اگر اراده ای جدی برای حل موضوع وجود داشته باشد، هیچگاه چند سازمان دولتی بر سر یک خودرو دچار اختلاف و کشمکش نمی شوند.

برای حل این مشکل، بهترین پیشنهاد ایجاد یک ساختار یکپارچه و هماهنگ بین نهادهای مرتبط است. تشکیل یک ستاد مشترک با حضور نمایندگان وزارت صمت، گمرک، سازمان استاندارد، محیط زیست و بانک مرکزی می تواند بدون اتلاف وقت و با تصمیم گیری سریع، روند ترخیص را مدیریت کند.

این ستاد می تواند با استفاده از زیرساخت های دیجیتال و سامانه های شفاف، زمان بندی دقیق ترخیص هر خودرو را مشخص کرده و از پاس کاری های رایج جلوگیری کند. در کنار این اقدام عملی، ضروری است که نهادهای مسئول به صورت رسمی و منظم درباره وضعیت خودروهای دپو شده اطلاع رسانی کنند تا هم اعتماد عمومی حفظ شود و هم آرامش نسبی به بازار خودرو بازگردد.

مسئله دپوی خودروها در گمرک، تنها یک موضوع فنی یا وارداتی نیست؛ بلکه نماد یک مشکل عمیق تر در ساختار بوروکراتیک، پاسخ گویی و هماهنگی میان دستگاه های اجرایی است. وقتی حتی در موضوعی با این حجم اهمیت، سازمان ها از هم بی خبر، ناهماهنگ یا بی اعتنا عمل می کنند، اعتماد عمومی آسیب می بیند.

حالا وقت آن رسیده که دستگاه های مسئول، به جای عدم پاسخگویی درست و البته پاس کاری، مسئولیت پذیر باشند. مردم منتظر خودروهایشان هستند. هیچ بهانه ای برای این تاخیر قابل قبول نیست.